Frón - 01.03.1945, Blaðsíða 19

Verkefni íslenzkra fræða
17
að sækja sér fróðleik og efniviS í tilsögnina? Hvar eru bækurnar
sem þeir ættu aS geta vísaS nemendum sínum á til aukins lær-
dóms? Engin málfræSi er til handa íslendingum þar sem leiSir
séu raktar frá hinu lifandi máli og skyggnzt sé aS verulegu marki
út fyrir takmörk beygingastaglsins. Um hljóSfræSi máls vors og
framburS hefur margt veriS ritaS, en aldrei frá sjónarmiSi ís-
lenzkra notenda. Sérkcnni tungu vorrar, staða hennar í bálki
frændmála sinna, örlög hennar á ýmsum öldum, — um allt þetta
og fjölmargt annaS sem íslenzkukennari þyrfti jafnan aS hafa
á hraSbergi hefur næsta fátt veriS skrifað og sízt viS íslenzkra
lesenda liæfi. Pó þætti mér líklegt aS ekkert af þessu sé svo
bagalegt sem orSabókaskorturinn. PaS er auSvitaS mikil stoS aS
eiga rækilega íslenzka orSabók yfir nútíSarmáliS meS þýSingum
á dönsku, en íslenzk orSabók til notkunar viS íslenzkar náms-
stofnanir ætti aS vera meS allt öSru sniSi. í slikri bók væri
þýSingum á erlenda tungu aS sjálfsögSu ofaukiS. MarkmiS hennar
ætti aS vera að hjálpa til viS lestur íslenzks máls frá öllum
öldum, ekki sízt fornmálsins, og í annan staS aS vera athvarf og
nægtabúr þeim sem vildu vanda mál sitt og heyja sér orðaforSa.
Par yrðu líka aS vera leiSbeiningar um orS sem skylt þykir að
varast í sómasamlegri íslenzku. Skýringar algengra orSa mætti
einatt spara, en hins vegar þyrfti aS vera gnægS dæma um
notkun orSanna i margvíslegum samböndum, og framar öllu
ríflegar tilvísanir til annarra orða og orðatiltækja skyldrar
merkingar. Sá sem fletti t. d. upp á reiðast ætti aS geta fundiS
þar hvernig þetta hugtak yrði orðað á fleiri vegu: mér sinnast,
mér þýkir, mér rennur í skap, þykknar í mér, sígur í mig... ÞaS
væri áreiSanlega hyggilegra aS spara heldur nokkur íslenzku-
kennaralaun í fáein ár en aS láta dragast lengur aS sjá kennurum
og nemendum fyrir svo bráSnauSsynlegu hagræði. OrSabók sem
þessa mætti aS miklu leyti semja upp úr þeim verkum sem til
eru fyrir, auðvitaS ekki gallalausa, en sú frumsmíS ætti þá í því
sammerkt viS aSrar aS hún stæði til bóta. Pví aS yrSi svona
orðabók einu sinni til, gæti enginn málnotandi látiS sér til hugar
koma aS vera án hennar, og hún yrði sifellt endurnýjuS.
Pess er skylt aS geta Háskóla íslands til sæmdar að hann mun
hafa átt að því upptökin aS ráSizt yrði í að taka saman mikla
visindalega íslenzka orðabók er ná skuli yfir timabiliS frá því er
prentaðar bækur hefjast á islenzku (1540) þangað til nú. Petta
er djörf og stórfengleg hugmynd. Enn]iá er verkiS aðeins á fyrsta
2