Frón - 01.03.1945, Qupperneq 57

Orðabelgur
55
nogen Skridts Forsprang« eru ekki sjálfstæð, geta ekki verið
málsgreinar. Sömuleiðis: »Og Lyset trænger ganske svakt ind i
mit Sind igjen, en Iiten Straale Sol, som gjor mig saa velsignet
varm«. Orðunum »en liten Straale Sol« er ekki skotið inn, og
ætti því samkvæmt reglunni engin komma að vera á milli nafn-
orðsins »Sol« og tilvísunarfornafnsins »som«.
Nokkuð svipað er að segja um hinn danska skáldajöfur og
handhafa Nóbelsverðlaunanna, Johannes V. Jensen, nema hvað
hjá honum eru undantekningar frá aðalreglunni langtum fleiri.
Virðist hann jafnframt fara eftir því, hvar hann ætlast til, að
numið skuli staðar í lestri. En það er um lestrarviðdvölina að
segja, að ef fara ætti eftir henni eingöngu, þá gætu kommur staðið
svo að segja alls staðar. þagnir í lestri geta komið fram við það
eitt, sé orðum raðað á óvenjulegan hátt eða ef setningar eru
langar og Iíunglamalegar; hér koma einnig til greina stuðlanir.
Dæmi: þroskaferil hinna fornu þjóða sýnir saga bókmenntanna.
— Ég er að hugsa um að biðja þig að láta hita kaffið í tæka
tið. — »Hér bar ég mína synd á vöxtu | í bæn hið fyrsta sinn ...«.
Johannes V. Jensen forðast að setja kommu á undan tengi-
orðum aukasetninga, t. d. þeim, er á íslenzku svara til: a ð, svo
a ð, því a ð, þó að o. s. frv. Sömuleiðis á undan tilvísunar-
fornöfnum og spurnarorðum. Aftur á móti virðist hann hafa
mikla tilhneigingu til að nota innskotssetningar. þykir mér það
minna fullmikið á enskt mál, þar sem einstök orð eru hvað eftir
annað afmörkuð með kommum, eins og heilar setningar væru.
Annars er enskan það mál, er Johannes V. Jensen vítir fyrir
greinarmerkjasetningu þess, telur þar engar rökfastar reglur að
finna lengur. Svo skoplega getur hefninornin leikið oss.
í frönsku eru hvorki tilvísunarsetningar, spurnar-aukasetn-
ingar eða að-setningar afmarkaðar með kommum, nema þær séu
notaðar sem innskotssetningar; heldur ekki í ensku. Aftur á
móti er það gert bæði í rússnesku og þýzku. f dönsku er
greinarmerkjasetning almennt svipuð því, er tíðkazt hefir i
islenzku máli. f’ó er þess að gæta, að Danir sefja komnm á
undan eftirsettri að-setningu, þótt tengiorði hennar sé sleppt,
en þar skal engin komma vera í íslenzku. (T. d.: Nú held ég
(að) þér sé betra að fara.) Þá er það talin regla í dönsku, að
sérhver setning verði að hafa bæði frumlag og umsögn; vanti
annan hvorn þessara meginhluta, sé ekki um neina setningu að
ræða og þar af leiðandi heldur ekki hægt að setja kommu. En