Víkurfréttir - 14.12.1989, Blaðsíða 44

Viðtalið
„Fékk lánið gegn
líftryggingu“
- Rætt við Jóhann Pétursson, klæðskera og
fyrrum eiganda Hafnarbúðarinnar
Lýðveldisárið 1944 kom til
Keflavíkur ungur maður sem þá
hafði nýlega lokið námi í klæð-
skcraiðn. l>ar setti hann upp
saumastofu, síðan verslun og
Hafnarbúð, sem þekkt var víða
fyrir góða kanclsnúða, lieima-
bökuð vínarhrauð og klcinur. Þá
var Hafnarbúðin eins konar
miðstöð athafnalífsins við höfn-
ina. Þessi mál og ýmis önnur
Ijöllum við nú um i ítarlegu við-
tali við manninn sem rætt crum,
Jóhann Pétursson, stöðvar-
stjóra Pósts og síma í Leifsstöð.
Jóhann Pétursson er fæddur
í Áreyjum, sem er innsti bær-
inn í Reyðarfirði. Þar vargesta-
gangur mikill á þeim árum,
enda vegurinn ekki kominn yf-
ir Fagradal. Hefur býli þetta
alltaf verið í ábúð og er enn.
Stuttu eftir fæðingu Jóhanns
flutti fjölskyldan út að Hrút-
eyri við Reyðarfjörð, en þar var
útgerðarmaður Eðvald Bóas-
son.
„En þá gerðist það að móðir
mín fékk ryðgaðan nagla upp í
fótinn og fékk í það blóðeitrun.
Þá var ekki greitt að fá lækna,
en þó náðist í einn seint og um
síðir. En þau meðul sem þá
voru unnu ekki á blóðeitrun og
því dó hún þarna frá sex börn-
um.“ Við þetta tvístraðist fjöl-
skyldan og börnin voru sett í
fóstur hjá vinum og vanda-
mönnum.“
Jóhann var tekinn í fósturaf
þeim hjónum Sigurjóni Gísla-
syni og Önnu Stefánsdóttur í
Bakkagerði í sömu sveit. Þar
var stórt og mikið heimili,
stundaður búskapur og sjó-
sókn. Vann hann því við hvort
tveggja fram að stríði.
„Eg passaði í beitarhúsum
og þekkti þær aðferðir, að ekki
var slegið með sláttuvél heldur
orfi og ljá, bundið í bagga og
sett upp á hesta. Þetta varð
maður stundum að gera einn
með því að stinga spýtu undir
baggann meðan maður hljóp
upp og setti hinn upp á. Þetta
þekkja þeir nú sem voru uppi á
þessum tímum í heyskapn-
um.“
Kokkur á Nellý
Um 1937 hættu þau búskap
og þá þurfti Jóhann að f'ara að
sjá fyrir sér sjálfur. Þá var at-
vinnuleysi viðloðandi og lítið
að gera á haustin. „Stóðu
menn undir göflunum, eins og
sagt er um Hafnfirðinga, og
inni í búðum og spjölluðu um
lífið og tilveruna."
Svo var það að árið 1938 var
síldveiði fyrir Norðurlandi. Þá
gerðist Jóhann kokkur á fær-
eyskri skútu sem hét Nellý.
Nótabassi þar um borð var
Jón Björnsson en skipstjóri,
stýrimaður og vélstjóri voru
Færeyingar. Á þessum árum
var ráðinn sérstakur nótabassi
sem réði öllum ferðum en í dag
er það skipstjórinn sem hefur
þetta verk með höndum.
„Atvinnuleysið var þá, en
síðan kom blessað stríðið, eins
og sumir kölluðu það.meðsín-
um afleiðingum, bæði góðum
og þó fleiri vondum fyrir ýms-
ar þjóðir.“
Klæðskeranámið
„Þá kom á Reyðarfjörð
klæðskeri, Þjóðverjinn Frans
Jekoskí, sem nú er nýlega lát-
inn. Ég hafði aldrei komið ná-
lægt neinu slíku og vissi því
ekki hvað ég var að fara út í
þegar ég tók atvinnutækifæri
hjá honum. En í þá daga þótt-
ist maður góður að hafa at-
vinnu.
Þá hafði staðið til að læra
húsasmíði eða jafnvel að fara í
Menntaskólann á Akureyri.
Það þótti þó of dýrt og ekki
var hlaupið í húsasmíðanám
og þetta kom upp í hendurnar
á mér og ég sló til og byrjaði að
læra klæðskeraiðn.
Þetta var fjögurra ára nám,
launin af skornum skammti,
ekki ein króna í kaup fyrsta ár-
ið, aðeins frítt fæði og hús-
næði. Annað árið fékk ég 200
kr. í reiðufé, 300 það þriðja og
400 síðasta. Varð ég því að
þjóna mér sjálfur, þvo af mér
og þess háttar, auk þess sem ég
notaði sumarfríin til að fara í
Bretavinnu, sem var í fullum
gangi, og um helgar og á
kvöldin fór ég í skipavinnu.
Þá komu kolaskipin og kol-
unum var mokað i poka og
þeir bornir upp á bakinu. Hélt
ég þó áfram námi, en félagi
minn stóðst ekki mátið og fór í
Bretavinnuna. Sá ég að sjálf-
sögðu ekkert eftir því, þó það
hafi verið á nokkurn hátt nátt-
urlegt fyrir mig, þarsem éggat
ekki einu sinni fest á mig töl-
ur.“
Til Keflavíkur
Eftir að hafa lokið náminu
fyrir austan fór Jóhann suður
til Reykjavíkur og fékk vinnu
hjá Ara Jónssyni klæðskera,
sem rak klæðskeraverslun á
Laugarveginum. Rak hann
um áraraðir verslunina Faco,
sem er enn við lýði en Ari er
látinn fyrir mörgum árum. Að
loknu prófi í Reykjavík lá leið-
in til Keflavíkur.
„Hér var enginn klæðskeri.
Mér leist strax mjög vel á stað-
inn en það var erfitt með hús-
næði. Það gekk þó eins og hvað
annað á þessum tíma og við
fengum leigt hjá Sigurði Sig-
urðssyni og Guðbjörgu að
Austurgötu 19. Eitt herbergi
og eldhús var alveg nóg fyrir
nýbyrjaðan klæðskera í Kefla-
vík.
Verkstæði var hins vegar
vandamálið. Það fékkst þó hjá
Guðjóni rakara Guðjónssyni á
Heiðarveginum. Þar hófst
reksturinn og varð strax yfir-
máta nóg að gera. Störfuðu
þar 5-6 manneskjur hjá mér.
Ein þeirra var Ásta i Holti sem
flestir Keflvíkingar kannast
vel við.“
Einar
Guðmundsson
„Einn er sá maður sem mig
langar að minnast sérstaklega.
Það var stuttu eftir að ég kom
hingað, að til mín kom Kefl-
víkingur, Einar Guðmunds-
son, sem var hér útgerðarmað-
ur, faðir þeirra bræðra Sveins,
Sverris og Leifs Einarssona.
Kom hann til mín, þar sem ég
var hjá honum Guðjóni rak-
ara, og var að velta fyrir sér að
fá sér föt og spurði mig hvaðan
ég kæmi og hvar ég hefði lært.
Sagði ég honum undan og
ofan af því. Þá sagði Einar
heitinn: „Vantar þig ekki pen-
inga góði minn?“ Jú, að vísu
vantaði mig peninga en var þá
búinn að fá lán í Landsbank-
anum, sem er í sjálfu sér
merkileg saga. Strax og ég
kom hingað fór ég að leggja
drögaðþví aðfáa.m.k.20 þús.
kr. lán til að geta byrjað, keypt
vélar og efni. Var ég kominn
með 5 ábyrgðarmenn á víxil og
þar á meðal hæsta úrsvars-
greiðandann í Reykjavík.
En þrátt fyrir að allar pen-
ingastofnanir væru fullar af
peningum og maður heyrði
jafnvel að Landsbankinn
greiddi ekki vexti, heldur
geymdi peninga fyrir menn í
stað þess að hafa þá undir
koddanum, tók það mig 5
Yikurfrcttir
Jólablaö 1989
mánuði að fá þetta þriggja ára
lán. Þegar ég átti loks að fá
lánið spurði aðstoðarbanka-
stjórinn mig að því hvort ég
væri ekki líftryggður. Varð ég
að líftryggja mig fyrir 20 þús.
kr. til að fá lánið.
Þótti mér vænt um að mað-
ur eins og Einar, sem var mér
óskyldur, skildi bjóða mér lán
og nefndi einnig, að ef sú staða
kæmi upp að ég þyrfti síðar á
því að halda, skildi ég leita til
hans. Hafði hann mikla trú á
mér og sagði framtíð mína
bjarta. Fyrir þetta er ég ákaf-
lega þakklátur. Af Lands-
bankaláninu er það aðsegja að
hálfu öðru ári eftir að ég tók
það var ég búinn að greiða það
og síðan gekk þetta vel.“
Kjólar frá Ameríku
„Mér fannst einhvern veg-
inn að ég væri ekki á réttum
stað í bænum, þó það kvisaðist
fljótt að þarna væri hægt að fá
saumuð föt. Fékk ég því leigt
hjá Birni heitnum Snæbjörns-
syni og Elísabetu Ásberg, þar
sem nú erHljómval. Þarvarég
í ein fjögur ár. En þá kom í bæ-
inn á mínum vegum Brynleif-
ur Jónsson, sem er enn hér í
Keflavík en því miður heilsu-
tæpur og búinn að vera í nokk-
ur ár. Gerðist hann meðeig-
andi minn með fatasaum og
verslun. Þarna hafði áður ver-
ið veitingasala hjá Birni sem
gekk undir nafninu Gullfoss
en hafði nú verið aflögð.
Brynleifur, sem var flinkur í
sínu fagi, tók strax við af mér
og ég sneri mér að versluninni.
Fór að panta kjóla með flugi
frá Ameríku og runnu þeir út.
Var ég fulldjarfur í innkaup-
um og því fór svo, þó að ég
keypti aðeins einn kjól af
hverri gerð, að fljótlega fór að
safnast upp lager og þrengsli
sköpuðust."
Edinborg
„Guðmundur Kjartansson,
sem átti Edinborg og var þar
með veitingarekstur, vildi selja
húsið. Fóru leikar svo að ég
keypti. Húsið var í mikilli nið-
urníðslu en gerð var tilraun til
að lagfæra a.m.k. þann hluta
er sneri að götu. Þar var sett
upp fataverslun sem fékk
nafnið Sólborg, en gekk þó
engu að síður áfram undir
nafninu Edinborg.
Ég hafði ætlað mér að láta
þetta heita Edinborg og var
byrjaður að auglýsa það. En
það var Edinborgarverslun í
Reykjavík og forráðamenn
hennar skrifuðu mér bréf um
að þeir ættu rétt á nafninu.
Varð ég því að gefa eftir, sem í
sjálfu sér var allt í lagi.“
Ari í Faco
Um 1960 gerðist það í des-
embermánuði að húsið brenn-
ur og þa r með stöðvaðist rekst-
ur Jóhanns. Þá kom Ari Jóns-
son inn í dæmið, en hann var
lengi búinn að leita sér að hús-
næði og var kominn með útibú
úti á landi, á Norðfirði og uppi
á Akranesi. „Það var mikið
veldi á Ara. Hann var geysi-
lega góður og sterkur kaup-
sýslumaður og þrældugleg-
ur.“
Keypti Ari Edinborgina og
byggði upp í núverandi mynd
Hafnargötu 31 ásamt Gunnari
Sigurjónssyni bakara. Sá Jó-
hann um bygginguna fyrir þá
en framkvæmdir gengu vel,
enda nægir peningar í gangi
hjá þeim félögum. Þegarbygg-
ingunni var lokið gerðist Jó-
hann verslunarstjóri hjá Ara,
en hann brcytti nafninu í
Verslunin Fons.
Hafnarbúðin
„Rúmu ári síðar kom Hafn-
arbúðin til skjalanna. Kristján
Gíslason, sem var með veiting-
ar í Keflavík og víðar, hafði
keypt búðina af Guðmundi,
sem áður átti Edinborgina. Ég
byrjaði þó ekki strax að versla
heldur fékk Sveinn Jakobsson
og kona hans að búa í húsnæð-
inu einn vetur.
Þá var mikil útgerð í Kefla-
vík, líf og fjör, og ég kunni vel
við mig og þar fannst mér ég