Víkurfréttir - 14.12.1989, Blaðsíða 50

Viðtal
YÍkurfréttir
Jólablaó 1989
„Maður gat talið kontóristana
í bænum á fingrum sér“
- Rætt við keflvíska Þjóðviljaritstjórann
Árna Bergmann á léttum nótum
Það var auðsótt mál að fá
Arna í viðtal, cnda cr liann sjálf-
sagt vcl kunnur öllum raunum
hins óbrcytta hlaðamanns.
Hann var á kafi við skriftir i rit-
stjórastóli Þjóðviljans þegar
mig bar að garði. Hann leit upp,
hcilsaði og vildi strax hcfjast
handa; náði í kaffi og gaf sér
góðan tíma í að kryfja málefn-
in. Þegar yfir lauk var hann aft-
ur kominn á hólakaf í ritstörfin
áður en ég gat kvatt. „Það þýð-
ir ckkcrt að hangsa svona, já
vertu blessaður,“ sagði hann
eins og af sjálfu sér, án þess að
líta upp. Tími cr víst sá fjársjóð-
ur sem fáir grafa eftir.
Arni er vel kunnur í þjóðlíf-
inu seni ritstjóri Þjóðviljansog
líka fyrir það að standa utan
við allt brauk og braml, sem
oft hefur orðið í Súðum starfs-
félaga hans. Hann er Keflvík-
ingur og hefur skrifað nokkr-
ar bækur sem tengjast þessum
æskustöðvum hans. Því förum
við ekki nákvæmlega í þá
sálma en förum hratt yfir
sögu. Ég byrjaði á því að
spyrja Arna hvort þetta um-
hverfi í Keflavík hefði mótað
hans pólitíska feril, sem hann
fetaði síðan.
Andúð gagn-
vart Reykjavík
„Ég veit ekki hversu miklu
máli það skiptir hvar maðurer
alinn upp, hvort að það breyti
einhverju um það hvaða stefnu
maður tekur í lífinu. Kefiavík
var svipuð öðrum fiskiplássum
í landinu nema að þarna var
fiugvöllurinn að auki. En
Kefiavík var framan af fyrst og
fremst sjávarpláss. Allir unnu í
fiski og við strákarnir biðum
eftir því að verða nógu stórir til
að komast á sjóinn.
Það var samt einkennandi
hvað yfirbyggingin var lítil í
Keflavík. Maður gat talið
kontóristana í bænum á fingr-
um sér. Þess vegna var mikil
andúð gagnvart Reykjavík á
þessum árum. Þar voru svo
margir kontóristar sem gerðu
hreint ekki neitt. Það væru þá
bara ungar stúlkur, rétt ógift-
ar, og gamlir kallar sem unnu
svoleiðis vinnu. Einhvern veg-
inn fannst öllum það eitt sið-
ferðislega rétt, að vinna í fiski.
Það er svo kannski tvennt
sem hafði mest áhrif á það
hvernig mitt líf verður. Það var
enginn gagnfræðaskóli í Kefla-
vík og þá varð maður að fara
snemma að heiman í héraðs-
skóla og svo í menntaskóla. Ég
var 12 ára þegar ég fór að
heiman og þannig komst ég
inn í miklu stærra umhverfi og
varð því siður háður því sem
var að gerast í Kefiavík. Þar
var nú samt oftast allt tíðinda-
laust.“
Álitnir
hálf skrítnir
„Mestu breytingarnar urðu
svo þegar að völlurinn kom.
Flestir af minni kynslóð, sem
alltaf höfðu unnið í fiski,
þyrptust nú upp á fiugvöll og
sitja þar margir enn þann dag
í dag. Þeirsem ekki fóru á völl-
inn voru álitnir háll' skrítnir.
Þessar breytingar sem tóku að
gera vart við sig í þessu litla
sjávarplássi voru heldur leið-
inlegar og ýmiskonar sukk fór
fijótlega að gera vart við sig í
kringum herstöðina. Þetta
hafði efiaust áhrif í þá veru að
maður komst í einhvern
vinstriham í pólitík. En það
voru samt ekki margir sósíal-
istar í Kefiavík, og þeir kom-
ust ekki í bæjarstjórn fyrr en
mörgum árum seinna.“
- Var fótk þú mjög sátt við sín
kjör eða var pólitik bara eitt-
hvað sem fólk hafði litla trú á.
Skýrir það kannski litið fylgi
sósíalista?
„Ég hugsa það. Lífshættir
voru mjög fastmótaðir. Fólk
eyddi litlu og nýtti allt til hins
ýtrasta. En það var mikill póli-
tískur slagur í Keflavík og þá
aðallega á milli krata og sjálf-
stæðismanna, sem voru lengi
vel álíka stórir. En svo gerðist
það undarlega, að Framsókn-
arfiokkurinn nær fótfestu í
svona sjávarplássi, og menn
urðu mjög hissa á því.
Það er til fræg saga af því
þegar að lögregluþjónn, sem
hafði verið að reka rollur úr
húsgörðum, kom að oddvita
framsóknarmanna, Valtý
Guðjónssyni, eitt sinn og
kvartaði sáran yfir þessum
rollum. Valtýr hélt nú að menn
ættu rétt á að hafa sínar rollur,
að það bæri bara vott um
sjálfsbjargarviðleitni. Þá sagði
lögregluþjónninn, sem var
Hinrik Ingimundarson: „Ja,
þar sem ekki vex gras ættu
hvorki að vera rollur rié fram-
sóknarmenn.“
En það er ekki hægt að segja
að mikið fjör hafi verið í póli-
tísku lífi. Og þessi róttækni
sem ég lenti í var miklu meira
tengd skólanum sem ég fór í á
veturna.“
Menn vor-
kenndu okkur
-Það er athyglisvert hvað
margir af þínum jafnöldrum úr
Keflavík standa framarlega og
eru áberandi í þjóðlíftnu. Attu
einhverja skýringu á þessu?
„Það er kannski engin skýr-
ing önnuren sú, að mínir jafn-
aldrar eru í skóla rétt eftir
stríð. Island var nýorðið lýð-
veldi og þjóðin nýkomin í áln-
ir. Það sem gerist er að það
varð svo mikil sprenging í
menntalífinu. Menn gátu nú
farið í allskonar nám, sem eng:
an hafði dreymt um áður. í
Kefiavík var afskaplega lítið
um það að menn færu í skóla.
Það fóru einhverjir í héraðs-
skóla um svipað leyti og ég en
létu þar við sitja. Það var bara
svo mikil innstilling á það að
byrja snemma að vinna ogfara
á sjóinn. Við, þessir fáu sem
fóru í menntaskóla, vorum
síður en svo öfundaðir. Það
var heldur að menn vor-
kenndu okkur. Við púluðum á
sumrin og allir peningarnir
fóru í skólann, þannig að við
áttum aldrei fyrir balli. Og
ekki voru til nein námslán þá.
Svo gerist það að ótrúlegir
möguleikar opnast fyrir þess-
ari kynslóð, þannig að menn
gátu leyft sér nánast hvað sem
var, farið í leiklist, háskóla-
nám og jafnvel lært erlendis.
Þess vegna finnum við
marga menn sem eru áberandi
í þjóðlífinu úr þessari kynslóð,
hvort sem þeir eru frá Olafs-
firði eða Keflavík. Það var svo
margt ógert á Islandi og það
var svo margt í vexti. Sjáðu
alla leikarana. Það er ná-
kvæmlega 1951 sem að Þjóð-
leikhúsið er opnað. Möguleik-
arnir voru svo miklir, og það
að ég skuli fara til Moskvu að
læra rússnesku hefði engum
lifandi manni dottið í hug
nokkrum árum áður í svona
litlu plássi. Það er svo annað
sem ræður, eins og það hvenær
maður er fæddur, að það hefði
aldrei þýtt fyrir mig árinu fyrr
að reyna að fara til Moskvu og
kynnast Sovétríkjunum. Það
var nákvæmlega þessi tími sem
bauð þessi tækifæri.
Ég hef það einhvern veginn
á tilfinningunni að ungt fólk í
dag geti ekki notið tækifær-
anna eins vel og við gátum.
Unglingar í dag koma svo oft
að lokuðum dyrum þar sem
stendur á skilti „Hér er allt
fullráðið" eða að það komi að
kartöfiugarði, þar sem einhver
annar er búinn að reyta allt
upp.“
Keflavík var í
hálfgerðri upplausn
-Hvernig var félagslifð í
Kefavík?
„Það var ekki mikið. Ég
held að það hafi jafnvel verið
meira fyrir stríð. Málið er það
að Kefiavík var í hálfgerðri
upplausn á þessum unglings-
árum mínum. Þessi gamli
kjarni Kefivíkinga var smám
saman að komast í minnihluta
vegna mikils aðstreymis.
Kefiavík var orðið eitt almesta
„ ... Ég hcf cinhvcrn vcginn á tilfinningunni að ungt fólk í dag gcti
ekki notið tækifæranna eins vel og við gátum“.
Viðtal: Davíð Ólafsson. - Ljósm.: E.Ól.-Pressunni