Víkurfréttir - 14.12.1989, Blaðsíða 51

Viðtal
Vikurfréttir
Jólablað 1989
vinnuhörkubælið á landinu.
Það var nóga vinnu að hafa og
fólk streymdi að úr öllum átt-
um. Það var verið að byggja
100 hús fyrir ofan Hringbraut
o.sv.frv."
-Hvernig var með áberandi
persónur í bcejarlífinu?
„Þetta var samfélag þar sem
allir þekktu alla, en svo voru
oddvitar sem stóðu upp úr eins
og Guðmundur í sparisjóðn-
um, sem var merkur persónu-
leiki. A honum rættist þessi
litla yfirbygging sem var í
Keflavík. Hann var fyrir Sjálf-
stæðisílokkinn í hreppsnefnd
og síðar í bæjarstjórn, hann
var skólastjóri barnaskólans
og fór svo í sparisjóðinn, sem
hann stjórnaði eftir hádegi
þegar skólinn var búinn.“
Pípu-Leifi
„Danival Danivalsson var
mjög eftirminnilegur maður.
Hann var smákaupmaður og
virtist vera eini framsóknar-
maðurinn í plássinu um tíma.
Hann stóð alltaf í hárinu á Ol-
afi Thors á pólitískum fund-
um. Orðaskipti þeirra urðu
fræg og urðu nokkurs konar
skemmtiatriði á þessum fund-
um.
Svo voru þessir kynlegu
kvistir, við vorum ennþá á því
skeiði. Einn af þeim var kall-
aður pípu-Leifi. Hann trúði á
rafmagn. Þá lagði hann snær-
isspotta út um allt frá sjálfum
sér. Svo var hann með gamalt
jólatré fyrir utan gluggann hjá
sér, sem hann lagði leiðslurí út
frá sjálfum sér. Svo hellti hann
heitu vatni yfir tréð og lagði
svo saltfisk við ræturnar á því.
Þetta þótti merkileg ræktun,
sem miðaði að því að gefa
dauðu jólatré líf.“
Æskulýðsfylking
Suðurnesja
-Hvernig var samstarfi þínu
við aðra sósíalista í Keflavík
háttað?
„Það voru ekki margir sós-
íalistar en ég þekkti þá mjög
vel. Það voru menn eins og
Sigurður Brynjólfsson og Gísli
Þorsteinsson vinur minn, sem
ég vann mikið með í bæjar-
vinnunni og Kristinn Reyr
Pétursson bóksali. Þetta voru
mjög víðlesnir menn sem
höfðu gaman af að skiptast á
orðum við stráklinga eins og
mig. En áhrif þessara manna
sem sósíalista voru ekki mikil.
Þar kemur til að lengi voru
bæjarfulltrúarnir bara sjö og
því var erfiðara að komast þar
inn.
Það var svo eftir eitt af þing-
um Æskulýðsfylkingarinnar
sem ég og kunningi minn sótt-
um, að við stofnuðum Æsku-
lýðsfylkingu Suðurnesja með
nokkrum góðum drengjum,
þar á meðal Guffa bæjarstjóra,
kremlbræðrum o.fl. góðum
félögum.“
-Eg spurði Arna hvort að þar
sannaðist að allir góðir kratar
hefðu eitt sinn verið kommar?
„Já, Willi Brandt, fyrrum
kanslari V-Þýskalands, sagði
að allir sem ekki hefðu verið
rauðir og róttækir á unglings-
árum sínum væru hjartalausir.
Þetta var á þeim tíma þegar
synir hans voru með ólæti,
ásamt fleiri stúdentum, i óeirð-
unum miklu kringum ’68.“
-.S'vo fórstu á heimsmót ung-
liða í Búkarest.
„Það var mjög skemmtileg
ferð. Þetta var fyrsta ferðin
mín til útlanda og aldrei hafði
svo stór hópur af Islendingum
farið saman út. Þetta voru um
200 manns. Við fórum með
flutningadalli til Austur-
Þýskálands og fórum þaðan
ríkjum og öðrum löndum, sem
hafði mátt þola kúgun og of-
sóknir og svo urðum við nátt-
úrulega ástfangnir af rúm-
enskum stelpum."
Til Rússlands
-Hafði mótið ekkert þau
áhrif áykkur að koma öllu í lag
með byltingu hér heima?
„Nei, það var nú ekki. Það
var svo einkennilegt með okk-
ur sem vorum í þessum ham,
að við héldum að framfarirnar
í Austur-Evrópu yrðu svo
miklar, að allir myndu sjá að
þetta væri það eina rétta. Það
þyrfti bara 10-20 ár og þá
kæmi þetta allt af sjálfu sér hér
heima á Islandi. Þess vegna
voru til menn sem nenntu ekk-
ert að vera að neinu röfli og
veseni, heldur biðu bara eftir
þessu. Þetta þýddi líka að þeir
sem voru rómantískir sósíal-
istar höfðu ekki hugann mikið
við hvunndagsvandamál hér
heima.“
-Hvernig atvikast svo það að
þú ferð til Rússlands 1954?
„Það var þannig, að ég vildi
endilega komast til Sovétríkj-
anna. Það var árið eftir Rúm-
eníuförina. Það var einkum
tvennt sem ýtti á eftir mér. Eg
var í máladeild í menntaskóla
og hafði innilega gaman af að
læra tungumál, og það að læra
rússnesku í Rússlandi hafði
enginn Islendingur gert áður.
Svo í leiðinni vildi ég kynnast
einhverjum heimi sem var allt
öðruvísi."
-Jafngilti þetta ekki heim-
sókn til heljar I hugum fólks?
„Menn voru voðalega
smeykir við þetta uppátæki og
á miðilsfundi kom það fram að
ég væri að fara til svartalands.
Samt fannst mörgum þetta
sniðugt, óháð því hvar þeir
stóðu í pólitík. Líklega var það
vegna þess að þetta þótti svo
óvenjulegt."
-Hvernig fjármagnaðir þú
ferðina?
„Ferðalagið kostaði égsjálf-
ur en ég komst strax á náms-
laun þarna úti, sem þeir veita
útlendingum í framhalds-
menntun. Við vorum tveir frá
íslandi, ég og Arnór Hanni-
balsson. Við vorum í hópi með
fyrstu stúdentunum sem komu
til Sovétríkjanna eftir stríð,
fyrir utan hinar austantjalds-
þjóðirnar.
Það var lítið líf meðal stú-
dentanna, engar þægilegar
bjórkrár til að sitja og spjalla
á. Landið bar þess merki að
það var knappt um flesta hluti.
Menn höfðu lítið á milli hand-
anna.“
-Var fólkið trúað á kerfið?
„Já, og það sem ýtti undir
tiltrú manna á kerfinu var sig-
urinn í stríðinu. Sigurinn ýtti
ekki einungis undir rússneskt
þjóðarstolt, heldur líka það að
þetta væri gert undir réttum
merkjum."
Svolítið ringlaðir
„En svo ’56, þegar Krutsjov
hélt leyniræðuna um Stalín,
kom margt upp úr hálfum
hljóðum, þar sem áður hafði
kyrrt farið. Þá urðu margir af
þessum vinum mínum svolítið
ringlaðir. Þeir héldu áðuraðég
væri eins og hver annar græn-
ingi af hjara veraldar sem
skildi ekki neitt, enginn al-
vörukommi eða bara krati sem
skildi ekki nógu mikið, enda
hefði ég ekki fengið rétt upp-
eldi. En þarna ’56, þegarstall-
inum var kippt undan Stalín,
fóru að koma brestir í heims-
myndina. Þá fóru félagar mín-
ir að koma og héldu að ég gæti
svarað öllum spurningum um
það hvers vegna þetta fór
svona.
Krutsjov-tíminn var mjög
merkilegur. Akveðin þróun
átti sér stað sem var að vísu
glötuð frá upphafi, en menn
fóru að tala meira en áður.
Þessi þróun hefði ekki getað
gengið lengra þó að Krutsjov
hefði ekki verið settur af,
vegna þess að mennirnir sem
áttu að framkvæma breyting-
arnar voru sjálfir svo flæktir í
öll þessi Stalínsmál, að það
varð að bíða og láta tímann
grisja þennan mannskap úr.
Þarna kláraði ég MA gráðu í
rússnesku, bókmenntamegin,
en það voru mörg fög sameig-
inleg eins og t.d. í íslensku-
deildinni hér.“
Á Þjóðviljann
-Hvað tók svo við eftir að þú
kláraðir rússneskuna?
„Eg fór beint á Þjóðviljann
sem blaðamaður. Ég var ráð-
inn sem menningarskrifari,
sem tók viðtöl við rithöfunda
og myndlistarmenn.”
-Nú kom annað byltinga-
skeið I kringum '68 kynslóðina.
Var þetta eins og að endurupp-
lifa gamla tímann?
„Þetta var rómantískt en
miklu meira háð einhverjum
iífsstíl. Þegar ég var í þessu
gat vel farið saman að vera fyr-
irmyndarnemandi og kommi.
’68 kynslóðin gaf hinsvegar
frat í allt þetta hefðbundna.
Það var líka mjög merkilegt
á þessum tíma, ’66-’67, hvað
það var erfitt að fá fólk til
starfa hjá blaðinu. Það var
mikil mannekla sem gerði það
erfitt að fylla blaðið. Svo ger-
ist það allt í einu, að allt þetta
unga fólk er orðið hvert öðru
rauðara og skammar okkur
fyrir einhvern kratisma og
hvaðeina. Þeir voru búnir að
finna sína byltingu sem átti
ekki heima í Sovétríkjunum
heldur einhvers staðar í þriðja
heiminum.”
-En hefur þú einhvern tíma
hugsað þér að fara út í pólitík?
„Nei, þó að ég hafi mikinn
áhuga á pólitík, þá verða menn
að gera sér grein fyrir því hvað
pólitíkusar geta og hvað ekki.
Eðli málsins samkvæmt verða
stjórnmálamenn að láta eins
og þeir ráði.
Sannleikurinn er hinsvegar
sá að þjóðfélagið er svo sam-
sett að menn verða mjög
bundnir yfir því hvað aðrir
Framh. á næstu síðu
með lest suður til Rúmeníu.
Við vorum mjög rómantísk og
spennt fyrir þessu öllu. Þarna
hittum við fólk frá nýlendu-