Orð og tunga - 01.06.2001, Page 76

66
Orð og tunga
koma af fjöllum
koma úr fjöllum
leggja á langan og seigan
leggja á langan og seinan
leggja höfuðið í bleyti
leggja hausinn í bleyti
leggja niður skottið
leggja niður rófuna
renna upp eins og fífill í haga
renna upp eins og fífill í túni
Hér þarf að taka afstöðu til þess hvort slíkur breytileiki eigi að koma fram að miklu
eða öllu leyti eða hvort óhætt sé að horfa fram hjá honum að mestu. Eins og í fleiri
efnum ræðst afstaðan að réttu lagi af því hvers konar orðabókarlýsingu verið er að fást
við og til hvers konar notkunar er hugsað. En að því er varðar formið sem slíkt getur
verið hentugt að sameina samstæð tilbrigði á einfaldan hátt eins og gróin hefð er fyrir í
orðabókum:
taka <þetta> (ekki) í mál
sitja (ekki) auðum höndum
halda <þessu> á loft(i)
leggja niður vopn(in)
halda í tauminn/taumana
koma af/úr fjöllum
leggja niður skottið/rófuna
2 Orðasambönd í orðbundinni orðabókarlýsingu
Með orðbundinni orðabókarlýsingu er átt við lýsingu sem beinist að einkennum ein-
stakra (oftast stafrófsraðaðra) flettiorða sem hvert um sig myndar afmarkaða heild í
orðabókartextanum. Lýsingin á við flettiorðið í sínum ytri búningi, hvort sem verið er
að fást við merkingu þess, setningarumhverfi eða önnur einkenni. í slíkri lýsingu koma
orðasambönd einkum fram sem drættir í þeirri my nd sem dregin er upp af flettiorðunum
en eru síður sýnileg sem sjálfstæð efnisatriði sem að sínu leyti útheimta eigin lýsingu.
Að vísu getur átt við að tilgreina einstöku föst orðasambönd meðal stakra flettiorða
(einyrtra flettna) sem tví- eða fleiryrtar flettur, en sá kostur er þó sjaldnast nýttur í
miklum mæli enda eru vandkvæði á að blanda þannig saman ólíkum flettugerðum.