Orð og tunga - 01.06.2001, Blaðsíða 109

Krístín Bjarnadóttir: Um sagnlýsinguna í 3. útgáfu íslenskrar orðabókar
99
og ýmsu er fómað til að þjappa textanum saman. Á skjá er lykilatriðið að efnið sé sett
fram á skýran hátt þannig að samhengi tapist ekki en sjálft efnismagnið skiptir minna
máli. Nýi miðillinn ætti því að gefa tækifæri til þess að bæta úr ýmsum ágöllum sem
bókin hefur, a.m.k. þeim sem felast í skorti á upplýsingum, og möguleikamir virðast
nánast óþrjótandi. Tölvuútgáfa ÍO markar fyrstu spor í þessa átt en í næsta kafla verður
gerð grein fyrir því hvaða leiðir voru valdar við sagnlýsinguna í þetta sinn.
4 Sagnlýsingin í tölvuútgáfunni
Sagnir í 3. útgáfu 10 munu vera u.þ.b. hálft níunda þúsund en alls eru uppflettiorðin
sem em orðflokksgreind sem sagnir yfir 9.500 og eru þá undirflettur taldar með. Meiri
breytingar vom gerðar á sögnunum en öðmm orðflokkum vegna þeirrar endurröðunar
á undirflettum og sagnasamböndum sem lýst er hér að framan og vegna þess að ákveð-
ið var að bæta inn upplýsingum um rökliði sagnanna eftir því sem fært var, a.m.k.
um nútímamálið en á því var full þörf. Upphaflega var hugsunin sú ein að bæta inn
upplýsingum um rökliði í formi dæma, á sama hátt og í bókinni, en niðurstaðan varð
sú að gefa setningargerðarsamböndum sjálfstætt gildi sem orðabókareiningum þegar
þess var þörf með því að feitletra þau (eða setja upp setningagerðarhausa20) og skýra
sjálfstætt. í þessum kafla er sagt frá því með hvaða hætti þetta var gert (4.1), þ.e. hvemig
upplýsingum um rökliði er ýmist komið fyrir í setningargerðarhausum eða dæmum (sjá
4.1.1) og hvernig skýringar em settar fram þegar orðabókareiningin er ekki lengur stakt
orð. Þá er gerð grein fyrir uppsetningu sagnasambanda með smáorðum (4.2) og loks er
stutturkafli um ýmiss konar lagfæringar sem gerðar voru jafnhliða öðrum breytingum
en stundum reyndist óhjákvæmilegt að endurskoða skýringar og lagfæra ýmiss konar
ósamræmi milli flettiorða sem kom í ljós þegar textinn var kominn í gagnagmnn og
farið var að bera saman uppsetningu á sambærilegum sögnum (4.3).
4.1 Rökliðir sagna
Eins og fram kemur hér á undan var markmiðið í 3. útgáfu ÍO að bæta inn efni um
fallstjórn og rökliði sagna eins og kostur var þannig að allar helstu setningargerðir fyrir
hverja sögn í nútímamáli kæmu fram. Setningargerðarupplýsingum var einnig bættinn
í sagnir sem merktar em sem fomyrði eða úrelt mál, staðbundið málfar o.þ.h. eftir því
sem fært var, sérstaklega ef sagnimar em merktar ‘OP’ í bókinni.21 Heimildir vom
söfn Orðabókar Háskólans og þá sérstaklega ritmálssafnið sem skoðað var á vefnum
eins og kostur var en innsláttur á dæmum stóð yfir samtímis vinnunni við sagnirnar
20Orðið ‘haus’ er hér notað um framsetningu á öllum fyrirbærum sem hafa sjálfstætt uppflettigildi í
orðabókartextanum. Þessi fyrirbæri eru þá í einhverjum skiliningi ‘les’ eða ‘listeme’ í skilningi Di Sciullo &
Williams (1987, sjá líka Kristín Bjamadóttir 1996).
21 Við yfirferð yfir ópersónulegar sagnir var stuðst við óbirt gögn um aukafallsfrumlög frá Jóhannesi Gísla
Jónssyni sem á þakkir skildar fyrir. I yfirferðinni kom í ljós að talsvert er um ópersónulegar sagnir í bókinni
sem ekki eru merktar sem slíkar og var bætt úr því eftir því sem heimildir Orðabókarinnar gáfu tilefni til.
Flokkaður listi sem byggður er á endurskoðuninni á ópersónulegu sögnunum fyrir 3. útgáfu ÍO verður birtur
á vefsíðu Orðabókarinnar: www.lexis.hi.is (Kristín Bjarnadóttir 2001 b).