Orð og tunga - 01.06.2001, Blaðsíða 31

Orð og tunga - 01.06.2001, Blaðsíða 31
Dóra Hafsteinsdóttirog Sigríður Harðardóttir: íslenska alfræðiorðabókin 21 skuli orðum milli lína og hvar eða hvort íslensk eignarfallsending eigi að koma á erlend sérnöfn, þá einkum mannanöfn. Varðandi litla og stóra stafi var ætlunin að fy\gja Auglýsingu um íslenska stafsetn- ingu nr. 132 frá 1974 með breytingum frá 1977 en þær reglur reyndust allsendis ófull- nægjandi. Samkvæmt þeim á t.d. að rita þjóðaheiti með stórum upphafsstaf en heiti þjóðflokka með litlum. Samkvæmt íslenskri orðabók (ÍO) er orðið þjóðflokkur m.a. skýrt með orðinu þjóð og s'dgnfræð'mg'drAlfrœðiorðabókarinnar reyndust oft nota orð- in jöfnum höndum. Menn spurðu sig: Hvað er þjóð og hvað er þjóðflokkur? Einfalt dæmi um misræmið í stafsetningu er að finna í IO. Þar er ritað: „indíáni... maður af ættum frumbyggja Ameríku..., Inúki... frumbyggi heimskautslanda Norður-Ameríku...“. Einnig má nefna að samkvæmt auglýsingunni á að rita orð leidd af mannanöfnum með litlum staf, t.d. kalvínismi, en nokkur samsett orð þar sem fyrri hluti er sémafn skal rita með stórum staf, t.d. Vemerslögmál. Þannig samsett dýra- og jurtanöfn skal hins vegar rita með litlum staf, t.d. klettafjallageit, en séu afurðirnar kenndar við sémafn skal, a.m.k. stundum, rita orðið með stórum staf, sbr. Hólsfjallahangikjöt. Þama reyndist því erfitt að setja haldbærar vinnureglur þar eð það virtist undir hælinn lagt hvort skyld fyrirbæri væm skrifuð með stórum eða litlum staf. Reynt var að flokka orðin efnislega og nota þann rithátt sem algengari virtist í hverjum flokki fyrir sig. Reynslan sýndi að í vafatilvikum var meiri tilhneiging til þess að nota lítinn staf. Þó virtist sú tilhneiging sterkari í raungreinum en húmanískum greinum og notkun lítils upphafsstafs virtist einnig fara vaxandi eftir því sem orðin voru algengari. Sem dæmi má nefna að orðin marxismi og stalínismi eru nær undantekningarlaust rituð með litlum staf en McCarthyismi með stómm. íslenskar reglur um skiptingu orða á milli lína hmkku skammt þegar Alfrœðiorða- bókin átti í hlut. Kom þar einkum tvennt til, annars vegar afar fjölskrúðugur orðaforði bókarinnar og hins vegar þrír dálkar á blaðsíðu í umbroti, en mjóir dálkar leiða til fleiri orðskiptinga. Reglurnar voru hafðar að leiðarljósi eins langt og þær náðu en síðan varð samræmdur smekkur og brjóstvitritstjórnar að ráða ferðinni. Vafi var á hvort eignarfallsendingar á erlend mannanöfn skyldu fylgja skímamafni, eftimafni eða hvoram tveggja. Ákveðið var að þær skyldu fylgja skímarnafni en eftir- nafn látið standa óbrey tt. Rökin fyrir því voru þau að eftimafnið er uppflettiorðið og því æskilegt að hafa það óbreytt. Auk þess lék oft vafi á því hver eignarfallsmyndin skyldi vera, sbr. Margaret Thatcher sem sumir vildu rita Margaretar Thatcherar. Þess vegna var ákveðið að skammstafa erlend skímamöfn þar sem þau komu fyrir í texta, þ.e.a.s. ef nafn hlutaðeigandi manns var flettiorð. Þannig var hægt að sneiða hjá eignarfallsend- ingunni alls staðar nema þar sem í textanum komu fyrir í eignarfalli nöfn útlendinga sem ekki voru flettiorð. Stafrófsröð Um líkt leyti og vinna vi ð Alfrœðiorðabókina hófst var reglum um stafrófsröðun breytt þannig að ákveðið var að breiðir sérhljóðar skyldu teljast sérstakir bókstafir og raðast sér en áður höfðu þeir flokkast með tilsvarandi grönnum bræðram sínum.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.