Orð og tunga - 01.06.2001, Blaðsíða 34

24
Orð og tunga
orðabókar en veikindi, önnur vísindastörf og embættisskyldur hefðu komið í veg fyrir
að hann gæti lokið ætlunarverki sínu. Hann hafi því afhent Sigfúsi safn sitt sem fékk
framhaldsstyrk frá Carlsbergsjóðnum til þess m.a. að vinna úr safni Bjöms. Þeir Sigfús
og Björn skrifuðust á fram til vors 1917 um ýmis vafaatriði á meðan á úrvinnslunni
stóð. I þakklætisskyni tileinkaði Sigfús Bimi orðabókina.
Á ferðum sínum um landið skrifaði Bjöm M. Ólsen niður orð, orðastæður og
orðasambönd sem hann heyrði eða spurðist fyrir um. Athuganir sínar skrifaði hann í
litlar vasabækur sem varðveittar eru hjá Orðabók Háskólans og ganga þar undir heitinu
„vasabækur Bjöms M. Ólsens“. Þær eru fjörutíu að tölu, merktar frá i-xl. Ekki er víst
að númerin séu frá Bimi komin þar sem ekki em saman í númeraröð bækur sem saman
eiga. Hugsanlegt er að Sigfús hafi tölusett bækumar til hægðarauka. Á næstum hverja
bók hefur hann skrifað: „Orðtekið“, „Búin“ eða eitthvað í þá vem og sett stafina sína
við. Ljóst er að Sigfús hefur tekið mikið upp úr vasabókum Bjöms. Þrátt fyrir það er
vel þess virði að skoða bækurnar ef einhverjir em að sinna orðfræðilegum athugunum.
Þar er oft nákvæmari vitneskju að fá en hjá Sigfúsi. Sem dæmi mætti nefna að Sigfús
skrifar Vf. við orð, sem Bjöm hafði úr Amarfirði, og Þing. við dæmi sem Bjöm merkti
Langanesi.
3. Vasabækurnar
Eins og áður sagði eru vasabækurnar fjörutíu. Sjaldan er þar að finna dagsetningar á
orðasöfnunarferðunum. Þó stendur í bók ix „Byrjuð á Stóraborg 20. júní 1872“ en í
henni er ekkert orðakyns. I bók xx, xxii og xxxi er skráð „Sunnlenzka safnað 9. - 24.
júlí 1885“, í bók vi „VSkaptf. 18/7 90“, í bók xi „VSkaftaf. Sísla, birjað 16. júlí 1890“,
og í bók v „Austf. 9/8 92.“ Aðrar dagsetningar er ekki að finna sem varpað gætu ljósi
á ferðir Bjöms. Heimildarmanna er ekki getið nema í undantekningartilvikum og þá
einkum ef Björn hefur mikið eftir sama manni eða hefur fengið orðalista frá öðram.
Ekki er alltaf merkt hvaðan Bjöm hefur dæmi sín þótt stundum megi geta sér til um
landshlutann. Það þarf þó að fara varlega með staðarákvarðanir þar sem á sömu blaðsíðu
geta verið dæmi frá fleiri en einum landshluta eins og fram kemur hér á eftir. I sumum
bókanna er lítið sem ekkert orðakyns, mest minnispunktar en einnig styttri fræðilegar
athugasemdir. Björn hefur yfirleitt skrifað með blýanti og era sumar síðumar orðnar
nokkuð daufar. Mjög víða hefur lóðrétt strik verið dregið yfir blöðin og hygg ég að það
sé frá Sigfúsi Blöndal komið og merki að skrifað hafi verið upp af þeim.
Þeim til glöggvunar, sem leita orða af ákveðnu landsvæði, verður nú rakið efni
hverrar bókar. Orðin standa stundum stök án merkingarskýringar, stundum er aðeins
staðarmerking en oftast fylgir lýsing á merkingu, oft nokkuð rækileg.
Bók I:
1-2: orðalistar merktir Ám. og Skaft.
3—4: orðalistar merktir Flatey
5-7: auðar síður