Orð og tunga - 01.06.2001, Qupperneq 107

Kristín Bjarnadóttir: Um sagnlýsinguna í 3. útgáfu íslenskrar orðabókar
97
í uppflettiorðinu bein sést hvernig feitletur er notað í orðasamböndum en þau eru sett upp
sem sjálfstæðar uppflettieiningar, eins og uppflettiorðin sjálf, undirflettur, orðasambönd,
sagnasambönd o.þ.h. sem líka eru feitletruð.17 Feitletrið sýnir því e.k. kaflaskil og
notandinn getur því stiklað yfir textann með því að beina augunum að þessu efni í stað
þess að rýna í samfelldan texta.
Það að teygja úr orðabókartextanum um skjáinn þjónar því hlutverki að gera hann
skýrari og auðveldar notandanum leitina að einstökum atriðum. Stærðin á skjánum er
ekki vandamál nema þar sem fletturnar eru of langar til að komast fyrir í einni skjáfylli
en þá er hætt við að notandinn missi yfirsýn yfir flettuna.
3.1.2 Samhengið í löngum flettugreinum
Lengstu sagnir í prentútgáfu ÍO 1983 eru meira en ein opna að lengd og lengsta sögnin
(taka) er hátt í tvær opnur eða því sem næst sjö heilir dálkar. Mjög erfitt er að fá
yfirsýn yfir svo langa orðsgrein í bókinni og á skjá er það nánast ómögulegt þar sem
enginn vegur er að festa sér efnið í minni á milli skjámynda og þær geta orðið margar
í löngum greinum. Sögnin taka er t.d. tuttugu skjámyndir þótt glugginn sé hafður eins
stór og nokkur kostur er. Þess vegna þarf að grípa til einhverra ráða til að brjóta efnið
innan flettunnar upp í smærri einingar sem notandinn þarf að geta haft beinan aðgang
að. Þessar einingar hafa þá sjálfstætt flettigildi sem orðabókareiningar og fá sjálfstæða
lýsingu, t.d. skýringar og dæmi eftir þörfum. Flettiorðið verður þá að yfirskipaðri einingu
í orðabókarflettunni sem skiptist í sjálfstæða kafla sem leita má að. I tölvuútgáfunni
eru undirflettur (þ.e. tilteknar afleiddar myndir af flettiorðinu s.s. fleirtala eða sérnöfn
undir nafnorðum, miðmynd og lýsingarhættir sagna, miðstig og efsta stig lýsingarorða)
og sagnasambönd (þ.e. agnarsagnir og sagnasambönd með forsetningarliðum og stöku
atviksorðum) sett upp á þennan hátt og birtist listi hægra megin í orðabókartextanum
með þeim orðabókareiningum sem smella má á. Hér fylgir brot sem sýnir hvernig
skipulagið er í byrjun sagnarinnar koma í tölvuútgáfunni:
koma kom (fomt/úrelt kvam), komum, (fornt/úrelt kvámum koma 2
staðbundið kómum), komið S 1
1 2
• ná þangað, lenda á þeim stað sem til er stefnt 3
(og tekur sögnin mið af staðnum sem haldið er til) komast
koma (til) sbr. fara (frá): kominn
komdu hingað koma + að
ég kom til Fœreyja komast + að
hér er kominn gestur kominn + að
hún kom gangandi koma + af
2 komast + af
l7Að auki eru beygingarmyndir sýndar með feitletri en það er arfur úr bókinni og því undantekning frá
þeirri reglu að feitletur sé notað til að sýna flettigildi.