Orð og tunga - 01.06.2009, Qupperneq 17

Orð og tunga - 01.06.2009, Qupperneq 17
Ari Páll Kristinsson: Smíð. Lególeikur. Endurvinnsla. 7 í fornu máli. í framhaldi af því vaknar óneitanlega sú spurning að hve miklu leyti myndun nýrra orða úr eldri efniviði í nútímamáli stafi beinlínis af hreintungustefnu sem hugmyndafræði. Samhliða vakn- ar spurningin hvort ekki sé rétt að eigna slíka orðmyndun að hluta til gamalgróinni málhefð og virkum orðmyndunarferlum án sérstaks hugmyndafræðilegs ívafs. Jón Hilmar Jónsson (1988) hefur sýnt með dæmum „hversu mjög þróun orðaforðans markast af arfteknum hefð- um málsins" (1988:11). Hann telur að samfella og stöðugleiki í orða- forðanum „sé að miklu leyti að þakka almennri kröfu málsamfélags- ins um gagnsæi í orðmyndun sem felur í sér viðnám gegn aðstreymi orða af erlendum uppruna" (s.st.). Hin sýnilega nýyrðastefna á grunni hreintungusjónarmiða bætist hér vitaskuld við en sú stefna er sam- kvæmt þessu alls ekki eina hreyfiaflið og e.t.v. ekki heldur hið mikil- vægasta. Hér er greinilega um samspil að ræða. Hér má einnig styðjast við Jón Hilmar Jónsson (1998) þar sem hann segir um íslenska orð- myndunarhefð að samþættur hvati búi að baki, þ.e. að hér sé að hluta til um að ræða málkerfislegar aðstæður sem kalli á aðlögun að þeim orðmyndunarmynstrum sem fyrir eru, að hluta til sé á ferðinni innra aðhald frá náskyldum orðum og heitum en síðast en ekki síst búi hér að baki hin almenna málpólitíska afstaða í samfélaginu (Jón Hilmar Jónsson 1998:309).6 Enda þótt Jón Hilmar nefni hér ekki hreintungu- stefnu berum orðum er hún óefað hluti þess síðastnefnda. Hér er komið að kjarna þessa máls. Líta verður svo á að í myndun nýrra íslenskra orða úr innlendum efniviði spili saman hreintungu- stefna og einhvers konar kerfislægt samhengi innan orðaforðans.7 Hreintungustefna dregur vissulega langt sem skýring á sterkri stöðu nýyrða í íslensku máli - en hún er ekki ein og sér fullnægjandi sem skýring. 6„Bak denne tradisjonen ligger en kombinert motivasjon, dels de spráksys- tematiske forhold som krever en tilpasning til de eksisterende ordlagingsmonstre, dels en indre kontroll fra nært beslektede ord og termer, men ikke minst den alminne- lige sprákpolitiske holdning i samfunnet" (Jón Hilmar Jónsson 1998:309). 7Raunar hefur hið kerfislæga samhengi innan orðaforðans jafnframt verið notað í rökstuðningi fyrir nýyrðastefnunni, þ.e. gripið hefur verið til formraka (structural arguments, Thomas 1991:57-59) til að styðja þá aðferð að nota innlendan efnivið í ný íslensk orð. Einnig hefur verið beitt skilningsrökum (intelligibility arguments, Thom- as 1991:49-52) í sama skyni. Um rök af þessum toga sjá t.a.m. Halldór Halldórsson (1987:94-95), Kjartan G. Ottósson (1997:31-32) og Ástráð Eysteinsson (1998).
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.