Orð og tunga - 01.06.2009, Page 102

Orð og tunga - 01.06.2009, Page 102
92 Orð og tunga 3.5 Um þegnrétt orða Af því sem hér hefur komið fram má ráða að aðkomuorð laga sig með ýmsum hætti að hinum nýju aðstæðum; það tekur sinn tíma og ein- stök orð eru mislangt komin í þessari aðlögun. Ein viðmiðun um það hvenær orð telst íslenskt er auðvitað hvort það er komið inn í opinberar orðabækur, en fyrir þá sem semja sjálfar orðabækurnar eða stunda vinnu tengda þeim dugir þessi viðmiðun auðvitað ekki. Spurningin snýst einfaldlega um það hvenær þessar einingar verða að fullgildum einingum í því sem málfræðingar kalla orðasafn (lexíkon), sem er sá hluti málkerfisins þar sem orð eða „lex- em" eiga heima (hvort sem það er skilgreint sálfræðilega eða með ein- hverjum hætti formlega). Alkunna er að miðað við frændtungur eins og skandinavísku mál- in er lítið af tökuorðum í íslenskum orðabókum og þau sem á annað borð eru tekin með eru vel aðlöguð eða hafa öðlast einhvern „þegn- rétt" í málinu, eins og það hefur verið orðað. Þetta er í samræmi við þá „hreintunguvenju" sem hér hefur ríkt í ræktun orðaforðans og gengur frekar út á að smíða innlent orð eins og framleiðsla en að taka inn er- lent orð eins og pródúksjón. En þrátt fyrir þetta eru býsna mörg tökuorð sem hafa öðlast þann „þegnrétt" að vera tekin inn í leiðbeinandi orða- bækur. Baldur Jónsson (2002:222) setur eftirtaldar kröfur um aðlögun tökuorða: (5) 1. Áhersla verður að vera á fyrsta atkvæði. 2. Orðið verður að fylgja íslenskum hljóðkerfisreglum. 3. Orðið verður að fylgja hljóðskipunarreglum. 4. Orðið verður að falla inn í einhvern af beygingar- flokkunum og fylgja reglum hans. 5. Hægt þarf að vera að rita orðið með íslenskri staf- setningu og fylgja reglulegri samsvörun stafsetning- ar og framburðar. Baldur notar þessi greinimörk til að skilja milli tökuorðs og slettu. Þann- ig flokkast myndin pró'sent með áherslu á seinna atkvæðinu sem sletta, en 'prósent með áherslu á fyrsta atkvæðinu er tökuorð. Baldur telur að orðið hafi smám saman lagað sig að málinu og fengið hið íslenska hljóðform, og er það vafalaust rétt.8 sHins vegar getur verið fróðlegt að athuga hvernig þetta kemur út eftir aðstæðum. Vera kann að hrynræn áhrif komi þannig fram að á eftir einkvæðu orði með áherslu
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188

x

Orð og tunga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.