Morgunblaðið - 29.10.2016, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Gengið er tilkosninga ídag eftir
stutta kosninga-
baráttu. Um þess-
ar mundir ríkja
kjöraðstæður í íslensku efna-
hagslífi. Daglega birtast frétt-
ir því til staðfestingar. Í gær
var greint frá því að hag-
fræðideild Landsbankans
hefði reiknað út að kaup-
máttur launa á Íslandi væri nú
hærri en hann hefði nokkurn
tíma verið áður. Í greiningu
bankans kom fram að laun
verkafólks hefðu hækkað mest
og laun sérfræðinga og stjórn-
enda minnst.
Fyrr í vikunni birti Hag-
stofan niðurstöður reglulegra
mælinga á vinnumarkaði.
Samkvæmt vinnumarkaðs-
rannsókn stofnunarinnar var
atvinnuleysi á Íslandi 3% í
september. Atvinnuþátttaka
mældist 84,1%. Fyrri talan er
með því lægsta sem gerist í
Evrópu og þótt víðar væri leit-
að, en seinni talan með því
hæsta. Hvort tveggja er til
marks um þróttinn í íslensku
atvinnulífi. Fólk á ekki í vand-
ræðum með að finna vinnu,
vinnuveitendur eiga í vand-
ræðum með að finna fólk.
Ástæðurnar fyrir þessari
velgengni eru vitaskuld ýms-
ar. Uppgangurinn í ferðaþjón-
ustu er með ólíkindum og verð
á ýmsum nauðsynjum hefur
verið lágt. En það þýðir ekki
að gera eigi lítið úr hlut rík-
isstjórnarinnar, sem lagt hef-
ur allt kapp á að tryggja stöð-
ugleika í efnahagslífinu.
Lykilatriði var að ríkis-
stjórnin tók mun fastar á móti
kröfuhöfum en vinstri stjórn-
in, sem hraktist frá völdum
2013. Í stað þess að lyppast
niður eins og forverinn stóð
ríkisstjórnin í lappirnar. Það
er ástæðan fyrir ógeðfelldri
auglýsingaherferð í íslenskum
fjölmiðlum til að rægja ríkis-
stjórnina og Seðlabankann.
Uppruni auglýsinganna er fal-
inn, en ekki fer á milli mála
hvers taumur er dreginn.
Komið hefur fram að kröfuhaf-
ar hugsa sér gott til glóð-
arinnar komist stjórnarand-
staðan til valda og líta svo á að
hún sé meðfærilegri en núver-
andi stjórn.
Einnig hefur skipt sköpum
áhersla ríkisstjórnarinnar á að
nota góðærið til að grynnka á
skuldum, frekar en að falla
fyrir þeirri freistingu að
ganga í dótakassann og ausa
fé í allar áttir.
Tal um stöðugleika er hins
vegar ekkert sérlega spenn-
andi. Því fylgja hvorki leiftur
né glæringar. Mun skemmti-
legra er að segjast
geta gert allt fyrir
alla, helst á sama
augnablikinu, gert
heilbrigðiskerfið
það besta í heimi,
lyft skólakerfinu á æðsta plan
allra plana og gert vegakerfið
það greiðfærasta í sólkerfinu.
Stjórnarandstaðan hefur
skemmt sér konunglega í
kosningabaráttunni. Ekki er
þó aðeins talað um að auka út-
gjöldin. Einnig er hamrað á að
hækka skuli skattana. Auð-
legðarskattur skal tekinn upp
að nýju og gildir þá einu að
dómstólar kæmust að þeirri
niðurstöðu að hann stæðist að-
eins fyrir þá sök að hann var
tímabundinn og lagður á við
óvenjulegar aðstæður.
Það sem upp á vantar á að
sækja í sjávarútveginn með
hærra auðlindagjaldi án tillits
til stöðu greinarinnar. Við-
horfið virðist vera að sjávar-
útvegurinn sé alltaf aflögufær.
Staðreyndin er sú að víðast
hvar annars staðar er greinin
niðurgreidd og nánast eins-
dæmi að fiskveiðar séu reknar
með hagnaði. Hann er hins
vegar ekki sjálfgefinn og
hreinn glannaskapur að tefla í
tvísýnu atvinnuvegi, sem er
einn af burðarásum íslensks
atvinnulífs.
Stjórnarandstaðan vill vera
allt fyrir alla. Veiti kjósendur
henni tækifæri til að láta á það
reyna gæti það orðið dýr-
keypt.
Stjórnarandstaðan vill gera
aðra atrennu að inngöngu í
Evrópusambandið. Virðist
engu máli skipta að efnahags-
batinn eftir fall bankanna er
ekki síst því að þakka að
Ísland stóð utan sambandsins
og hafði ekki evru. Vilji menn
sönnur fyrir því er nóg að líta
til þeirra ríkja, sem verst hafa
farið út úr evrukreppunni,
Grikklands og Spánar. Bat-
anum á Írlandi hefur verið
hampað sérstaklega. Þar er
atvinnuleysi þó margfalt
meira en á Íslandi og efna-
hagspúlsinn veikur.
Hugmyndir um að kollvarpa
stjórnarskránni eru kyndug-
ar. Ekki er með nokkru móti
hægt að kenna stjórnar-
skránni um það sem aflaga fór
þegar bankarnir féllu. Þó er
látið eins og ekkert sé brýnna
en að farga henni.
Stundum er sagt að það
þurfi sterkari bein til að
stjórna þegar vel gengur held-
ur en þegar á móti blæs. Það
er ágætt að hafa það í huga í
kjörklefanum því að mikið er í
húfi og það verður dýrkeypt ef
árangri undanfarinna ára
verður kastað á glæ.
Dýrkeypt ef árangri
undanfarinna ára
verður kastað á glæ}
Tvísýnar kosningar
V
iðræður stjórnarandstöðuflokk-
anna um mögulegt stjórnarsam-
starf í kjölfar þingkosninganna í
dag undirstrikuðu það val sem
kjósendur standa frammi fyrir.
Valið stendur um 4-5 flokka vinstristjórn og
hins vegar ríkisstjórn þar sem lögð verður
áherzla á borgaraleg sjónarmið fyrir tilstuðlan
Sjálfstæðisflokksins.
Viðræðurnar höfðu að vísu fyrst og fremst
þann yfirlýsta tilgang, í það minnsta af hálfu Pí-
rata sem áttu frumkvæðið að þeim, að gengið
yrði frá formlegu samstarfi stjórnarand-
stöðuflokkanna og að kjósendur vissu fyrir
kosningarnar hverjar yrðu áherzlur þess. Hins
vegar eru kjósendur engu nær nú en áður en
fundarhöldin hófust. Það eina sem boðið er upp
á úr þeirri áttinni er pólitísk óvissuferð.
Vinstri grænir eru í raun eini flokkurinn af þeim sem
tóku þátt í viðræðunum sem hefur nokkuð skýra stefnu.
Stefna Bjartrar framtíðar er eins óljós og áður, sem lýsir
sér einna bezt í því að eina stefnumál flokksins sem kjós-
endum er minnisstætt er að klukkunni skuli breytt. Eng-
inn veit fyrir hvað Samfylkingin stendur fyrir utan það að
framselja fullveldið til Brussel.
Píratar hafa enga stefnu í stórum og mikilvægum mála-
flokkum. Þingmaður flokksins, Ásta Guðrún Helgadóttir,
viðurkenndi á ársþingi Alþýðusambands Íslands í gær að
engri stefnu væri í raun fyrir að fara í vinnumarkaðs-
málum, þegar spurning þess efnis barst úr sal. „Stefna
okkar í vinnumarkaðsmálum er nú kannski
ekki sérstaklega mikil, það verður bara að við-
urkennast.“
Flokkurinn hefði hins vegar stefnu í nýsköp-
unarmálum sem fælist meðal annars í umsókn
um aðild að Geimvísindastofnun Evrópu! Það
er kannski ekki að undra að viðstöddum hafi
þótt þetta broslegt. En þetta er hins vegar
ekkert grín. Fleiri stór mál mætti nefna þar
sem Píratar skila auðu. Til að mynda varðandi
Evrópusambandið þar sem Píratar hafa ekki
tekið formlega afstöðu.
Engu að síður hafa Píratar tekið ákveðna af-
stöðu til málsins með áherzlu sinni á þjóðar-
atkvæði um það hvort frekari skref verði tekin
í áttina að Evrópusambandinu. Í því felst sú af-
staða að áfram skuli stefnt að inngöngu í sam-
bandið. Annars væri ekki verið að opna á mál-
ið. Rétt eins og krafa VG um þjóðaratkvæði um veruna í
NATO felur í sér afstöðu.
Viðreisn var beinlínis stofnuð í kringum þá stefnu að
koma Íslandi inn í Evrópusambandið en fulltrúar flokks-
ins hafa þó lítið minnzt á hana. Sem er vafalaust ein skýr-
ingin á því að Viðreisn hefur fengið nokkurt fylgi. Um leið
er áherzla Samfylkingarinnar á sambandið vafalítið ein
skýringin á fylgishruni hennar. Aðlögun að sambandinu er
hins vegar rauði þráðurinn í stefnuskrá Viðreisnar.
En valið í dag er kjósenda þar sem hver og einn kýs á
sínum forsendum. Vonandi verður niðurstaðan landi og
þjóð til heilla. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Pólitísk óvissuferð
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Samningar hafa ekki náðstvið Evrópusambandið,Norðmenn og Færeyingaum skiptingu afla úr deili-
stofnum á næsta ári. Hins vegar
hefur náðst samkomulag um að
fylgja ráðgjöf Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins (ICES) um hámarks-
veiði á árinu 2017 hvað varðar kol-
munna og norsk-íslenska síld.
Í makríl er miðað við að afli fari
ekki yfir 1.021 þúsund tonn á næsta
ári, sem er tæplega 80 þúsund tonn-
um meira en ICES leggur til, en í
ráðgjöfinni er miðað við að aflinn
2017 verði ekki meiri en 944 þúsund
tonn og er þá miðað við nýtingar-
stefnu, sem á að gefa hámarksaf-
rakstur til lengri tíma.
Fundum um norsk-íslenska síld
og kolmunna lauk í London í fyrra-
kvöld, en um makríl í Clonakilty á
Írlandi fyrir rúmri viku. Á fundun-
um var megináhersla lögð á umræð-
ur um heildarnýtingarstefnu, enda
hefur reynsla síðustu ára sýnt að
erfitt hefur verið að ná árangri í við-
ræðum um skiptingu.
Ráðgjöf hefur hækkað
Samkvæmt ráðgjöf ICES á
heildarveiði á norsk-íslenskri síld
ekki að fara yfir 646.075 tonn á
næsta ári og ekki umfram 1.342.330
tonn af kolmunna. Í báðum tilvikum
er um mikla aukningu að ræða á
milli ára. Þá náðist á ný sam-
komulag um nýtingaráætlun fyrir
kolmunna. Í norsk-íslenskri síld er
áfram fylgt nýtingaráætlun sem sett
var 1999.
Síðustu ár hefur verulega verið
veitt umfram ráðgjöf ICES í kol-
munna, en eigi að síður hefur ráð-
gjöfin hækkað. Það bendir aftur til
þess að talsvert vanmat á stofninum
hafi verið í gangi. Sú hætta er fyrir
hendi að ef þjóðirnar halda sig ekki
við þau hlutföll, sem voru í samningi
sem gerður var 2005 geti aflinn farið
talsvert upp fyrir viðmið enn á ný og
ónýtt veiðigeta er talsverð meðal
þjóða sem veitt hafa kolmunna.
Í ár var ekki samningur um
veiðar á kolmunna og ráðgjöfin upp
á 776 þúsund tonn. Útlit er hins veg-
ar fyrir að aflinn endi í um 1150 þús-
und tonnum eða sem nemur um 325
þúsund tonnum umfram ráðgjöf.
Íslendingar hafa í úthlutuðum
aflaheimildum miðað við 17,6% af
hlut strandríkja samkvæmt gamla
samningnum. Þegar búið er að taka
frá 8% fyrir Rússa og Grænlendinga
er nær að tala um 16,23% af heild-
arkvóta. Kolmunnahlutur Íslend-
inga gæti orðið um 210 þúsund tonn
á næsta ári en var um 164 þúsund
tonn á þessu ári.
Stofnmat upp fyrir gátmörk
Stofn norsk-íslenskrar síldar
hefur í nokkur ár átt erfitt upp-
dráttar og því kom nokkuð á óvart
hversu mikla aukningu ICES lagði
til. Það skýrist í fyrsta lagi af góðum
árangri í nýjum leiðangri sem farinn
var í ár til að meta veiðistofninn. Í
öðru lagi var síðustu ár vegna bágs
ástands stofnsins miðað við mun
lægri veiðidánartölu en áður. Í ár
fór stofnmat upp fyrir gátmörk og
veiðihlutfallið var því aukið aftur.
Hlutdeild Íslands í norsk-ís-
lenskri vorgotssíld gæti orðið tæp-
lega 94 þúsund tonn á næsta ári, en
var 46 þúsund tonn í ár.
Evrópusambandið, Noregur og
Færeyjar hafa samning sín á milli
um veiðar og skiptingu á makríl, en
skilja eftir 15,6% fyrir aðrar þjóðir.
Íslendingar hafa miðað við um
16,5% af heildinni undanfarin ár og
þá er eftir að reikna með hlut Rússa
og Grænlendinga. Veiði umfram
ráðgjöf á næsta ári gæti því orðið
10-20% umfram ráðgjöf ICES eða
100-200 þúsund tonn, en undanfarin
ár hefur hún iðulega verið meiri
Samkvæmt þeim reiknireglum
sem notaðar hafa verið um makríl-
kvóta gæti kvóti íslenskra skipa orð-
ið um 165 þúsund tonn á næsta ári.
Íslensk stjórnvöld hafa ekki tekið
ákvörðun um kvóta á næsta ári.
Ekki samið um skipt-
ingu afla úr deilistofnum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vigri RE Makrílveiðar Íslendinga síðasta áratug hafa verið mikil búbót.
Sigurður Ingi Jóhannsson, þá
sjávarútvegsráðherra, ræddi í sam-
tali við Morgunblaðið í ágúst í fyrra,
um breytta nálgun í umræðum um
stjórnun veiða úr stofnum makríls,
síldar og kolmunna. „Hugsanlega
má gera þetta með því að ræða
þessa þrjá stofna samtímis,“ sagði
Sigurður Ingi meðal annars.
Sigurgeir Þorgeirsson fór fyrir ís-
lensku samninganefndinni á nýaf-
stöðnum fundum og segir að Ís-
lendingar hafi hvatt til þess síðustu
mánuði að þessi samningaleið til að
koma stjórn á veiðarnar yrði könn-
uð til hlítar. Hann segir að við-
ræðum um þessa þrjá stofna í einu
hafi ekki verið ýtt út af borðinu og
vonast til að viðræður um skiptingu
afla á þeim grunni verði teknar upp
fyrir lok ársins.
„Ég held að það sé alveg ljóst að
það næst ekkert samkomulag um
staka stofna og því verði að leggja
allt á borðið samtímis. Kannski
dugar það ekki heldur til að ná
samningum um skiptinguna,“ segir
Sigurgeir.
Þrír stofnar ræddir saman
ERFIÐLEGA GENGUR AÐ NÁ SÁTT UM SKIPTINGU