Læknablaðið - 01.11.2016, Blaðsíða 25

LÆKNAblaðið 2016/102 497
S J Ú K R A T I L F E L L I
Inngangur
Beriberi má rekja til þíamínskorts og geta einkennin verið fjöl-
breytileg þar sem máttleysi og dofi eru algengust.1 Þíamín, einnig
þekkt sem B1-vítamín, er vatnsleysanleg sameind sem er forveri
margra mikilvægra virkra afleiða, þar á meðal þíamín pýrófos-
fats og þíamín þrífosfats.2 Þíamín pýrófosfat er nauðsynlegt fyrir
ýmis efnaskipti líkamans, svo sem í efnahvörfum Krebs-hrings-
ins.3 Þíamín þrífosfat tekur þátt í myndun taugaboða í útlægum
taugum en rekja má algengustu einkenni beriberi til truflunar
á þeim.2,3 Helmingunartími þíamíns er einungis 10-20 dagar og
mjög litlar birgðir eru geymdar af því í líkamanum.2 Því verður að
neyta þíamíns reglulega í fæðu til að koma í veg fyrir skort. Fæðan
verður að vera fjölbreytt því þíamín er aðallega að finna í kornvör-
um en einnig í minna magni í grænmeti og kjötvörum.3 Beriberi
er sjaldséður sjúkdómur hér á landi enda tengist hann aðallega
vannæringu og einhæfu mataræði í fátækari löndum heimsins.
Þetta á sérstaklega við um landsvæði þar sem hýðislaus hrísgrjón
eru meginuppistaða fæðunnar, eins og í Suðaustur-Asíu.2 Á Vest-
urlöndum greinist sjúkdómurinn helst hjá sjúklingum sem þjást
af vannæringu og langvinnri áfengissýki.1,4 Beriberi hefur einnig
verið lýst eftir kviðarholsskurðaðgerðir.1 Hér er lýst tilfelli sem
greindist á bráðamóttöku Landspítala en sjúklingurinn hafði 10
árum áður gengist undir magahjáveituaðgerð vegna offituvanda-
mála.
Beriberi-sjúkdómur stafar af skorti á vítamíninu þíamíni sem er langoft-
ast afleiðing vannæringar en getur verið fylgikvilli skurðaðgerða. Rúm-
lega fertug kona sem gengist hafði undir magahjáveituaðgerð 10 árum
áður leitaði á bráðamóttöku Landspítala vegna máttleysis og dofa. Við
skoðun voru lærvöðvar rýrir og sinaviðbrögð í neðri útlimum ógreinanleg.
Einkenni bentu til fjöltaugakvilla sem talinn var samrýmast einkennum
beriberi en magn þíamíns í blóði mældist töluvert undir viðmiðunarmörk-
um. Hún var meðhöndluð með 300 mg af þíamíni í æð og einkenni tóku
að hjaðna. Þíamínskort í þessu tilfelli má sennilega rekja að mestu til
magahjáveituaðgerðar og vannæringar tengda henni. Þetta er sjaldgæf-
ur fylgikvilli sem ber að hafa í huga hjá sjúklingum með fjöltaugakvilla,
jafnvel löngu eftir slíka aðgerð.
Á G R I P
Beriberi áratug eftir magahjáveituaðgerð
– sjúkratilfelli
Linda Ó. Árnadóttir1 læknanemi, Svanur Sigurbjörnsson2 læknir, Tómas Guðbjartsson1,3 læknir
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2slysa- og bráðadeild, 3skurðsviði Landspítala.
Fyrirspurnum svarar Tómas Guðbjartsson, tomasgud@landspitali.is
Höfundar fengu samþykki ættingja sjúklings fyrir þessari umfjöllun og birtingu.
Höfundar hafa útfyllt eyðublað um hagsmunatengsl.
https://doi.org/10.17992/lbl.2016.11.107
Greinin barst 16. mars 2016, samþykkt til birtingar 16. september 2016.
Tilfelli
Rúmlega fertug kona leitaði í tvígang með 5 daga millibili á bráða-
móttöku Landspítala vegna vaxandi dofa og máttleysis í útlimum.
Einkennin voru mest áberandi í ganglimum og fannst henni „eins
og að hún stæði á brauðfótum og ætti erfitt með að standa óstudd“.
Sömuleiðis kvartaði hún um dofa í fingurgómum og tám. Dregið
hafði úr matarlyst og hún hafði kastað upp daglega um nokkurra
vikna skeið. Því léttist hún um nokkur kílógrömm en ástæða upp-
kastanna var óþekkt. Hún hafði auk þess margra ára sögu um
ofnotkun áfengis, þó ekki vikurnar fyrir innlögn, og hafði alltaf
nærst vel þar til þessi veikindi með uppköstum gerðu vart við sig.
Í heilsufarssögu kom fram að hún hafði verið greind með sykur-
sýki af tegund 2, sóragigt og þunglyndi og gengist undir gall-
blöðrutöku og svuntuaðgerð á kvið. Tíu árum áður hafði hún jafn-
framt gengist undir magahjáveituaðgerð vegna offituvandamála;
gerð var Roux-en-Y tenging á ásgörn við maga og rúmmál magans
minnkað í kringum 50 ml (mynd 1). Gangurinn eftir aðgerðina var
eðlilegur og án alvarlegra fylgikvilla. Léttist hún um 35 kíló, mest-
megnis á fyrstu mánuðum. Líkamsþyngdarstuðull hennar lækk-
aði úr 37 í 25 kg/m2. Jafnframt lækkaði blóðsykur það mikið að
hún gat hætt að taka sykursýkislyf. Hins vegar þurfti hún að taka
járntöflur vegna járnskortsblóðleysis og fékk B12-vítamínsprautur
á þriggja mánaða fresti vegna lágra B12-gilda í blóði. Fjórum árum
eftir aðgerð var hún í tvígang greind með góðkynja magasár á
hálfs árs tímabili, nánar tiltekið á mótum tengingar milli maga og
ásgarnar. Var hún í bæði skiptin meðhöndluð með sýrustillandi
prótónpumpuhemlum og löguðust einkenni á nokkrum vikum.
Ári síðar var hún lögð inn vegna bráðra kviðverkja og kom þá í
ljós rof á maga vegna góðkynja ætisárs sem var á sama stað og
fyrri ætisár. Var sárinu lokað með opinni skurðaðgerð og gerð ný
samtenging frá maga og yfir á ásgarnarhluta Roux-en-Y tengingar-
innar. Eftir aðgerðina var henni ráðlagt að taka um ótilgreindan
tíma omeprazole töflur, 20 mg einu sinni á dag.
Við komu á bráðamóttöku var hún vel áttuð og lífsmörk innan
eðlilegra marka. Ekki sáust merki um hjartabilun eða bjúg á út-