Læknablaðið - 01.06.2016, Qupperneq 11

LÆKNAblaðið 2016/102 271
NÝTT
Ný meðferð við langvinnri lungnateppu
—byggð á sterkum rótum SPIRIVA1–5
IS
S
pl
-1
5-
01
-0
3
A
ug
us
t 2
01
5
• SPIOLTO RESPIMAT er SPIRIVA RESPIMAT eflt með STRIVERDI RESPIMAT6
• Virka efnið kemst langt niður í lungu sjúklinganna7–9
• Skammtur gefinn óháð innöndunarflæði10
SPIRIVA®
(tíótrópíum)
STRIVERDI®
(olodaterol)
IS
S
pl
-1
5-
01
-0
3
A
ug
us
t 2
01
5
IS
S
pl
-1
5-
01
-0
3
A
ug
us
t 2
01
5
SPIOLTO® RESPIMAT ®
(tíótrópíum/olodaterol)
TÍÓTRÓPÍUM OG OLODATEROL
SPIOLTO RESPIMAT — nýr möguleiki
Ábending: Berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð til að lina einkenni langvinnrar lungnateppu (LLT).
NÝTT
Ný meðferð við langvinnri lungnateppu
—byggð á sterkum rótum SPIRIVA1–5
IS
S
pl
-1
5-
01
-0
3
A
ug
us
t 2
01
5
• SPIOLTO RESPIMAT er SPIRIVA RESPIMAT eflt með STRIVERDI RESPIMAT6
• Virka efnið kemst langt niður í lungu sjúklinganna7–9
• Skammtur gefinn óháð innöndunarflæði10
SPIRIVA®
(tíótrópíum)
STRIVERDI®
(olodaterol)
SPIOLTO® RESPIMAT ®
(tíótrópíum/olodaterol)
TÍÓTRÓPÍUM OG OLODATEROL
SPIOLTO RESPIMAT — nýr möguleiki
Ábending: Berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð til að lina einkenni langvinnrar lungnateppu (LLT).
NÝTT
Ný meðferð við langvinnri lungnateppu
—byggð á sterkum rótum SPIRIVA1–5
IS
S
pl
-1
5-
01
-0
3
A
ug
us
t 2
01
5
SPIOLTO RESPIMAT er SPIRIVA RESPIMAT eflt með STRIVERDI RESPIMAT6
Virka efnið kemst langt iður í lungu sjúklinganna7–9
• Skammtur gefinn óháð innöndunarflæði10
SPIRIVA®
(tíótrópíum)
STRIVERDI®
(olodaterol)
SPIOLTO® RESPIMAT ®
(tíótrópíum/olodaterol)
TÍÓTRÓPÍUM OG OLODATEROL
SPIOLTO RESPIMAT — nýr möguleiki
Ábending: Berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð til að lina einkenni langvinnrar lungnateppu (LLT).
Inngangur
Malaría er alvarlegur smitsjúkdómur sem tekur stór-
an toll af mannkyninu á hverju ári. Malaríusníkillinn
berst í menn með biti moskítóflugna og er áætlaður
fjöldi slíkra sýkinga talinn hafa náð hámarki á heims-
vísu árið 2003 þegar 232 milljónir manna sýktust.
Fjöldi látinna vegna sýkingarinnar náði hámarki ári
síðar þegar 1,2 milljónir manna létust.1,2 Talið er að 78%
þeirra sem láta lífið séu börn undir 5 ára aldri og 90%
dauðsfalla eigi sér stað í Afríku. Frá árinu 2000 til 2013
hefur nýgengi malaríu í heiminum lækkað um 47% og
um 54% í Afríku.2
Malaría greinist hérlendis af og til í einstaklingum
sem hafa dvalið á svæðum þar sem sjúkdómurinn er
landlægur. Ein rannsókn hefur verið framkvæmd á
tíðni malaríusýkinga á Íslandi, tímabilið 1980-1997. Á
því árabili fengu 19 einstaklingar greininguna og af
þeim voru 15 með staðfesta sýkingu samkvæmt blóð-
stroki.3
Malaríu hefur nánast verið útrýmt sem landlægum
sjúkdómi í Evrópu. Árið 2000 er talið að 32.405 einstak-
lingar hafi sýkst í álfunni en sú tala var komin niður í
41 tilfelli árið 2013; smit áttu sér stað einungis í Grikk-
landi (sem hafði verið malaríulaust í 36 ár), Tadsjikistan
og Tyrklandi.2 Sama er uppi á teningnum í Bandaríkj-
unum og Kanada, en þar voru innlend smit aðeins talin
vera fjögur árið 2012.4
Helstu vopn í baráttunni við sjúkdóminn eru að-
gerðir gegn moskítóflugum sem bera malaríu, notkun
Inngangur: Malaría er sníkjudýrasýking og ein algengasta orsök ótíma-
bærra dauðsfalla í þróunarlöndum, einkum meðal barna. Sjúkdómurinn
greinist af og til á Íslandi í einstaklingum sem hafa dvalist á malaríusvæð-
um. Í rannsókn sem gerð var á sjúkdómnum hérlendis 1980-1997 fundust
15 staðfest tilfelli. Tilgangur þessarar afturskyggnu rannsóknar var að
rannsaka faraldsfræði malaríu 1998-2014 á Íslandi.
Efniviður og aðferðir: Sjúkragögn þeirra sem greindust með malaríu hér
á landi samkvæmt blóðstroki eða blóðdropa voru yfirfarin. Einnig var aflað
gagna um sölu malaríulyfja og um utanlandsferðir Íslendinga á tímabilinu.
Niðurstöður: Staðfestar malaríusýkingar reyndust vera 31. Í heild voru
að meðaltali 1,8 tilfelli á ári, greiningartíðni um 0,6 tilfelli/100 þúsund íbúa/
ári. Á tímabilinu 1980-1997 var greiningartíðni 0,3/100 þúsund/ári. Ekki
reyndist marktækur munur á tíðni milli tímabila (p=0,056). Plasmodium
falciparum greindist í 71% tilfella, P. vivax í 16%, P. ovale og P. malariae
hvor um sig í 7%. Einungis tveir sjúklingar (7%) höfðu tekið fyrirbyggjandi
lyf. Einn sjúklingur fékk sýkingarbakslag. Tveir lögðust inn á gjörgæslu en
enginn lést. Algengasta lyfjameðferð var atóvakón með prógúaníl. Sala
þess sem fyrirbyggjandi lyfs stóð í stað árin 2010-2014 en á sama tíma
varð aukning í utanlandsferðum Íslendinga.
Ályktun: Á Íslandi hefur greiningum á malaríu fjölgað lítillega en á sama
tímabili hefur tilfellum í nágrannaríkjunum fækkað. Fylgjast þarf með tíðni
sjúkdómsins og afdrifum sjúklinga á Íslandi næstu ár. Mikilvægt er að efla
forvarnir meðal ferðamanna á malaríusvæðum, þar með talið töku fyrir-
byggjandi lyfja.
ÁGRIP
flugnaneta, fyrirbyggjandi lyfjagjöf þegar við á og við-
eigandi meðferð sýktra. Markviss meðferð er háð réttri
greiningu. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hefur síðan
2010 mælst til þess að blóð allra sem grunur leikur á að
kunni að vera með malaríu sé prófað fyrir sýkingunni.2
Greining hefur um áratuga skeið byggt á smásjárskoðun
á blóðstroki og þykkum blóðdropa, en aðferðirnar krefj-
ast lágmarks tækjabúnaðar og vel þjálfaðs starfsfólk.
Mikill skortur hefur verið á aðgengi að þessum grein-
ingaraðferðum víða og hefur reynst gríðarlega tímafrekt
og dýrt að koma þeim upp. Af þessum sökum hafa ný
og einföld skyndipróf (rapid tests) sem byggja á grein-
ingu mótefnavaka malaríu verið þróuð og eru komin í
almenna notkun víða um heim. Árið 2013 var búið að
dreifa meira en 160 milljónum skyndiprófa á heimsvísu,
þar af 133 milljónum prófa til Afríkuríkja.2
Malaríusýkingum sem eiga uppruna sinn utan
Evrópu en greinast í álfunni, það er innfluttum tilfell-
um, hefur fækkað síðustu ár.5 Sem dæmi má nefna að
árið 2000 voru slík tilfelli 15.528 en hafði fækkað í 5970
árið 2013.6 Fækkunin varð mest á árunum 2000 til 2008
en árlegur fjöldi hefur haldist nokkuð stöðugur síðan.6
Afleiðingar malaríu eru misalvarlegar eftir því hvaða
sníkill á í hlut en einnig er talið að nýlegt ónæmissvar
gegn fyrri sýkingum geti dregið úr einkennum smitist
maður á nýjan leik.7 Í nýlegri rannsókn í Bretlandi var
dánartíðni vegna innfluttrar malaríu 3% þess hóps fólks
sem ferðaðist til malaríusvæða sem ferðamenn en tífalt
Greinin barst
2. desember 2015,
samþykkt til birtingar
4. maí 2016.
Höfundar hafa
útfyllt eyðublað um
hagsmunatengsl.
Malaría á Íslandi,
sjaldgæf en stöðug ógn fyrir ferðalanga
Kristján Godsk Rögnvaldsson1, Sigurður Guðmundsson1,2, Magnús Gottfreðsson1,2
Allir höfundarnir eru
læknar.
1Læknadeild Háskóla
Íslands, 2Landspítala.
Fyrirspurnir:
Magnús Gottfreðsson
magnusgo@landspitali.is
http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2016.06.84 R A N N S Ó K N