Læknablaðið - 01.06.2016, Blaðsíða 37

LÆKNAblaðið 2016/102 297
Ú R P E N N A S T J Ó R N A R M A N N A L Í
Þorbjörn Jónsson, formaður
Orri Þór Ormarsson, varaformaður
Björn Gunnarsson, gjaldkeri
Magdalena Ásgeirsdóttir ritari
Arna Guðmundsdóttir
Hildur Svavarsdóttir
Magnús Baldvinsson
Tinna Harper Arnardóttir
Þórarinn Ingólfsson
Í pistlunum Úr penna stjórnarmanna
LÍ birta þeir sínar eigin skoðanir en ekki félagsins.
Stjórn LÍ
„Á íslensku má alltaf finna svar…“
Öll málefnaleg umræða um þróun heil-
brigðiskerfisins á Íslandi er af hinu góða.
Í henni vilja læknar taka öflugan þátt og
leggja þannig sitt af mörkum til aukins
skilnings og nauðsynlegra framfara. Að
auka skilning á grundvallaratriðum er
hins vegar torsótt þegar sumir í umræðu-
hópnum gera það að leik sínum að skrum-
skæla einföld íslensk orð eða hugtök í því
augnamiði að setja á þau svartan blett.
Að mínu viti er þetta gert í áróðurs-
skyni og gegn betri vitund þeirra sem
stýra för. Aðrir sem taka svo undir með
sömu orðanotkun vita hins vegar kannski
ekki betur. Þess vegna vil ég freista þess
að leiðrétta kúrsinn og skora um leið á alla
þá sem leggja orð í belg um þróun heil-
brigðiskerfisins að sameinast að minnsta
kosti um eitt og sama orðfærið enda þótt
þeir séu ósammála um efnisatriði.
Ég sting niður þessum penna í kjölfar
erinda tveggja sérfræðinga við Háskóla Ís-
lands á á nýlegu málþingi ASÍ og BSRB um
einkarekstur í heilbrigðisþjónustu. Báðir
settu samasemmerki á milli einkavæð-
ingar og einkareksturs. Í sama streng taka
því miður fjölmargir sem leggjast gegn
auknum einkarekstri í heilbrigðisþjónust-
unni.
Orðið og fyrirbærið einkavæðing hefur
nefnilega öðlast neikvæða merkingu og er
nánast orðið að blótsyrði í íslenskri tungu
á undanförnum árum. Vafalaust er ástæð-
an umdeilt söluferli margra ríkiseigna
með einkavæðingu bankanna í broddi
fylkingar. Það þýðir hins vegar ekki að það
sé réttlætanlegt að klína skammaryrðinu
á allt önnur fyrirbæri til þess eins að kasta
á þau rýrð. Ekkert frekar en að þeir sem
hafa horn í síðu hlutafélaga geti farið að
kalla þau aflandsfélög algjörlega upp úr
þurru.
Á fyrrnefndri ráðstefnu setti Sigur-
björg Sigurgeirsdóttir, lektor í opinberri
stjórnsýslu við Háskóla Íslands, fram
eftirgreinda yfirlýsingu í einni af slæðum
sínum: „Einkarekstur er einkavæðing,
einkavæðing á þjónustu en ekki einkavæð-
ing á fjármögnun” Samstarfsmaður henn-
ar við HÍ, Rúnar Vilhjálmsson prófessor,
flutti erindi undir heitinu „Félagslegt
heilbrigðiskerfi, einkavæðingin og hags-
munir sjúklinga“. Í því erindi skýrði hann
meðal annars frá þeim niðurstöðum í
viðhorfskönnun sem hann lét gera að rúm-
lega 80% landsmanna vilji að heilbrigðis-
þjónustan sé rekin fyrst og fremst af hinu
opinbera. Taldi hann það til marks um
að fólk vildi ekki einkavæða heilbrigðis-
þjónustuna og væri þar af leiðandi á móti
einkarekstri innan hennar.
Í íslensku samfélagi er einhugur um
það að heilbrigðisþjónusta sé kostuð af
hinu opinbera. Enginn vill einkavæða heil-
brigðisþjónustuna. Hún á að vera innan
okkar góða félagslega kerfis þar sem allir
hafa jafnan rétt til fyrsta flokks heilbrigðis-
þjónustu sem greidd er úr sam eiginlegum
sjóðum okkar.
En það er hugtakanotkun þessara
fræðimanna sem veldur því að ég skrifa
þessar línur. Einkarekstur er nefnilega
allt annað en einkavæðing og löngu orðið
tímabært að stöðva þessar tilraunir til
að afvegaleiða umræðuna með hugtaka-
ruglingi. Fjármálaráðuneytið heldur úti
vefsíðunni rikiskassinn.is þar sem meðal
annars eru orðskýringar sem taka af
öll tvímæli um skilning hins opinbera
á merkingu orða og hugtaka í fjármála-
tengdri stjórnsýslu. Þar segir einfaldlega:
Einkaframkvæmd og einkarekstur:
Einkaframkvæmd/einkarekstur felst í því að
ríkið gerir samning við einkaaðila um að veita
tiltekna þjónustu eða annast tiltekna fram-
kvæmd. Venjulega er um að ræða verkefni sem
krefjast umtalsverðra fjárfestinga og samnings-
tími er langur. Í samningum milli aðila um
einkarekstur og einkaframkvæmd er kveðið á
um hvernig þeir hyggjast skipta með sér fjár-
hagsáhættu af viðkomandi verkefnum.
Einkavæðing: Einkavæðing nefnist það þegar
fyrirtæki í ríkiseigu eða eignarhlutur ríkis-
ins í fyrirtæki er seldur í einu lagi í einu eða
nokkrum áföngum á tilteknum tíma til eins að-
ila eða hóps aðila sem starfa á einkamarkaði.
Vel kann að vera að í pólitískum tilgangi
megi lengi þræta um merkingu hugtaka
jafnvel þó að „orðabókin“ sé afdráttarlaus.
Þegar þróun heilbrigðiskerfisins er annars
vegar er hins vegar margfalt mikilvægara
að skiptast á skoðunum um málefni en
hugtök. Í fallegu ljóði Þórarins Eldjárns
segir að á íslensku megi alltaf finna svar
og í þessu tilfelli hefur það rækilega sann-
ast á vef fjármálaráðuneytisins.
Arna
Guðmundsdóttir
innkirtlalæknir
formaður Læknafélags
Reykjavíkur
arnagu@landspitali.is