Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1972, Síða 9

mikið frábrugðin þeim vef, sem
þau eru vaxin upp úr, eru meira
geislanæm. Legbolskrabbamein-
ið er vaxið upp úr kirtilþekjunni
í endometrium og er yfirleitt vel
differencierað, þ. e. a. s. með
sýnilegar kirtilmyndanir, og
líkist þannig mjög þeim móður-
vef, sem það er vaxið frá, það er
því ekki sérlega næmt fyrir
geislaáhrifum. Þó hefur reynsl-
an sýnt, að þessi æxli svara vel
við radíummeðferð. Skurðað-
gerð, þ. e. a. s. legnám, hefur
verið lengst af ríkjandi meðferð
við þessum sjúkdómi. Þó hefur á
seinni árum radíummeðferð rutt
sér mjög til rúms, en sú lækn-
ingaaðferð, sem hefur sýnt tví-
mælalausa yfirburði, er samhæf ð
geislameðferð og skurðlækning-
ar. Legholið er þá pakkað með
stálhylkjum, sem innihalda rad-
íum.
Með þessu móti er tryggt, að
geislagjafinn komist alveg að
æxlinu, sem oftast er bundið við
yfirborð slímhúðarinnar í leg-
bolnum. Venjulega eru gefnar
2-3 slíkar meðferðir og eftir 6
vikur er legið fjarlægt og jafn-
framt teknir eggjastokkarnir.
1 flestum tilfellum finnst
enginn lifandi æxlisvefur eftir
í leginu, sem þannig er tekið eft-
ir radíummeðferð. Ástæðan fyr-
ir því, að aðgerð er talin nauð-
synleg, er sú reynsla, að þessi
æxli hafa tilhneigingu til að
byrja að vaxa að nýju löngu síð-
ar, og hef ég séð dæmi þess, að
Mynd 1 sýnir stálsívalning, sem
settur er upp í leghálsinn, og dós,
sem komið er fyrir í leggöngun-
um.
Mynd 2 sýnir geislun frá sjúkl-
mgum, sem liggja með radíum. í
næsta nágrenni rúmsins eða
miðsvæðis, þegar staðið er við
i'úmið, verður geislunin 100 m.
i'öntgen á lclst., en við höfða-
gaflinn aðeins 20.
sjúklingur hefur á ný verið kom-
inn með legbolskrabbamein 20
árum eftir meðferð. Auk þessa
reynist í talsverðum fjölda þess-
ara sjúklinga æxlið hafa vaxið
yfir á eggjastokkana þegar við
fyrstu greiningu, en með skurð-
aðgerð eftir geislun reynist oft
hægt að bjarga slíkum sjúkling-
um.
Skaðleg áhrif geisla á sjúkling
og hjúkrunarlið.
Það er ekki vitað í einstökum
atriðum, hvernig geislar verka
á hina ýmsu vefi líkamans eða í
hvaða verkunum lækningamátt-
ur þeirra er fólginn í sambandi
við illkynja sjúkdóma. Ungar
frumur og þær sem eru í örastri
skiptingu eru næmastar fyrir
geislaáhrifum, þannig er egg-
frumum konunnar mest hætt.
Við geislun vegna legháls-
krabbameins eða annarra ill-
kynja sjúkdóma í getnaðarfær-
um konunnar eyðileggjast und-
antekningarlítið eggj astokkarn-
ir og konan verður ófrjó. Minni-
háttar erting eða meiri skemmd
getur átt sér stað í nærliggjandi
líffærum og þá algengast í enda-
þarmi eða blöðru, og þegar verst
lætur, getur þetta leitt til dreps
í vefnum með fistil-myndun.
Langalgengust einkenni um
geislaverkanir eru blöðrubólgu-
einkenni og enteritis-einkenni
með niðurgangi. Má segja, að
slík einkenni séu tiltölulega al-
geng í sambandi við geislameð-
ferð, aftur á móti meiriháttar
skemmdir mjög sjaldgæfar og
koma ekki oftar fyrir en í 1-2
tilfellum af hundraði meðhöndl-
aðra sjúklinga. Slæmar geisla-
reactionir hafa orðið sjaldgæf-
ari nú á seinni árum, einfaldlega
vegna þess að mönnum hefur
skilizt, að ekki væri allt fengið
með því að gefa sem stærsta
skammta. Við klimacteriskum
einkennum, sem koma vegna
castrationar af geislun, má í
flestum tilfellum gefa sjúklingi
hormóna, sem aðeins eru bann-
aðir, ef um hefur verið að ræða
kirtilmyndandi krabbamein.
Með þeim varúðarráðstöfun-
um, sem nú eru við hafðar, má
heita að hættan fyrir starfsfólk
sé hverfandi.
Talið er, að á stofnunum, þar
sem umsetningin er 50.000
mg röntgen á ári, verði há-
mai-ksgeislun á hjúkrunarlið
sem svarar einu röntgen eða
1000 m. rtg., en það er tilsvar-
andi geislun, sem fæst við eina
hrygg-myndatöku. Árangur
geislameðferðar á corpus canser
er betri en af skurðaðgerð.
Síðustu 3 árin höfum við á
Landspítalanum fengið til með-
ferðar 46 sjúklinga með krabba-
mein í leghálsi. Af þeim eru 39
lifandi og án einkenna um end-
Framh. á bls. 35.
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 3