Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.1996, Qupperneq 4

Formannspistill
Nútímalegar stjórnunaraðferðir
og frumvarpið
Asta Möller
rjú i'rumvörp sem stjómvöld áformuðu að leggja fram á vorþingi og varða réttindi og réttarstöðu opinberra
starfsmanna hafa fari hátt í umræðunni á sfðustu vikum. Þetta eru frumvörp til laga um réttindi og skyldur starfsmanna
ríkisins, um samskipti á vinnumarkaði og um lífeyrissjóði opinberra starfsmanna. Öll frumvörpin hafa mætt andstöðu
opinberra starfsmanna og voru tvö frumvarpanna samin án nokkurs samráðs við þá, en það þriðja sem varðar samskipti á
vinnumarkaði var vitað að myndi mæta verulegri andstöðu allra stéttarfélaga. Frumvarpið um lífeyrissjóði opinberra
starfsmanna hefur verið dregið til baka en hin frumvörpin tvö liggja fyrir Alþingi.
Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga gerir athugasemdir við ýmsa þætti framangreindra frumvarpa. Til að mynda
skilaði stjórn félagsins nýlega tæplega 20 síðna umsögn við frumvarp um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins til
efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.
í þessum pistli verður í nokkrum orðum fjallað um þá yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar að nýtt frumvarp um réttindi og
skyldur starfsmanna ríkisins stuðli að því að færa ríkisreksturinn í nútímalegra horf sbr. yfírskrift upplýsingabréfs
fjármálaráðherra frá mars 1996. Til að ná þessu markmiði skuli m.a. stefnt að aukinni valddreifingu, samfara aukinni
ábyrgð stjómenda. Þetta yrði m.a. gert með því að færa stjómendum stofnana aukið vald í hendur gagnvart
starfsmönnum sínum.
Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga er sammála því að færa stofnunum aukið vald og stjórnendum meiri sjálfstæði
og ábyrgð á rekstri stofnananna. Hins vegar er það skoðun félagsins að slíkt verði ekki gert á kostnað réttarstöðu
starfsmanna, eins og gert er ráð fyrir í frumvarpinu.
Nú ríkir ákveðið jafnræði milli vinnuveitanda og starfsmanns þar sem þeir semja í ráðningarsamningi m.a. um
launakjör, í mörgum tilvikum launakjör umfram lágmarksákvæði kjarasamninga, og um vinnutíma starfsmanns. Slíkum
samningi verður einungis breytt með samkomulagi milli aðila eða að öðrum kosti sagt upp í heild sinni. Með nýju
frumvarpi er stjórnanda hins vegar fært það vald að taka ákvörðun um hvort starfsmaðurinn eigi að fá viðbótarlaun
vegna sérstakrar hæfni, hvort starfsmaðurinn hafi staðið sig í starfi og hann getur tekið einhliða ákvörðun um að svipta
hann umsömdum viðbótarlaunum. Einnig er stjórnanda fært það vald að taka ákvörðun um verksvið og breytingu á
vinnutíma án samráðs við starfsmann. Þó má nefna að forstöðumaður getur lengt uppsagnarfrest starfsmanna í sex
mánuði ef svo margir segja upp að starfsemi stofnunarinnar er í hættu. Nú nær sú heimild til starfsmanna innan sömu
starfsgreinar og slík ákvörðun er eingöngu á valdi ráðherra.
Nokkur ákvæði frumvarpsins varða réttarstöðu ríkistarfsmanna verði þeim á í starfi, eða hafa ekki náð tilhlýði-
legum árangri, sem er nýmæli. Stjórnsýslulög voru samþykkt á árinu 1993 og eru þau sett til að tryggja einstaklingum
lágmarksréttindi í samskiptum sínum við stjórnvöld. Ýmis ákvæði frumvarps um réttindi og skyldur brjóta í bága við
þessi lög og er óskiljanlegur sá ásetningur sem kemur þar fram að réttarstaða opinberra starfsmanna verði skörinni lægri
en annarra þegna þjóðfélagsins í samskiptum sínum við stjórnvöld. Sem dæmi má nefna að þá er í frumvarpinu ekki
gert ráð fyrir að forstöðumanni beri skylda til að áminna starfsmann, gefa honum kost á að bæta ráð sitt eða tala máli
sínu áður en lionum er sagt upp. Það er forstöðumanni hins vegar skylt að gera skv. bæði núgildandi lögum um réttindi
og skyldur starfsmanna ríkisins og skv. stjórnsýslulögum. Niðurstaðan er því sú að með frumvarpinu er vald
forstöðumanna aukið á kostnað starfsmanna og skapað er óviðunandi ójafnvægi í samskiptum þessara aðila.
Hjúkrunarfræðingar eru sammála því markmiði ríkisstjórnarinnar að færa ríkisreksturinn í nútímalegra horf og hafa
lengi lýst sig reiðuliúna til samstarfs við stjórnvöld við slíkt verk. Framangreind atriði í frumvarpi um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins teljast liins vegar seint til nútímalegra stjórnunarhátta, þar sem starfsmaðurinn er settur undir
ægivald yfirmanns síns. Nýjustu stjórnunar-kenningar kveða á um að leiðin til árangurs við rekstur fyrirtækja felist m.a.
í að skapa aðstæður þar sem framlag hvers og eins til reksturs fyrirtækisins er metið og samskipti yfirmanna og
undirmanna taki fremur mið af að setja sameiginleg markmið, en að starfsmaðurinn sé undir hælnum á yfirmanninum.
í nýju tölublaði Frjdlsrar verslunar er kynnt ný bók eftir metsöluhöfundinn Mark H. McCormack, einn þekktasta
höfund síðari ára um nútímastjórnunaraðferðir. í bókinni eru dregin fram 10 helstu atriði sem stjórnandi þarf að tileinka
sér til að hann teljst nútímastjórnandi, en eitt þeirra er: „Komið á opnum samskiptum milli stjórnenda og starfsmanna“.
Þá er í greininni dregið fram megininntak bókarinnar sem felst í eftirfarandi tilvitnun höfundar í Biblíuna „Komið fram
við aðra eins og þið viljið að aðrir komi fram við ykkur“. Varla er hægt að segja að hin nýja starfsmannastefna
stjórnvalda -sem birtist í nýju frumvarpi að réttindum og skyldum starfsmanna ríkisins og á að endurspegla
nútímastjórnunarhætti- taki mið af þessum ráðleggingum.
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. tbl. 72. árg. 1996