Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 31.03.1982, Síða 52

52
Aukning peningamagns og sparifjár fór einnig vaxandi um og eftir mitt ár og náði
hámarki í lok ágúst. Nam aukningin þá 86'X) miðað við sama tíma árið áður.
Breytingar annarra peningamagnsstærða voru svipaðar. Sem fyrr voru erlendar
lántökur veigamikil uppspretta peninga. Gjaldeyrisstaðan batnaði um 638 mill-
jónir króna til ágústloka en aðeins um 83 milljónir á sama tíma árið áður.
Greiðsluhalli ríkissjóðs gagnvart Seðlabanka skipti litlu máli bæði árin og endur-
kaup afurðalána voru tiltölulega minni á þessum tíma í fyrra en árið áður (miðað
við hækkun verðlags). Útlán bankanna áttu einnig stóran hlut að máli. Frá
áramótum til ágústloka í fyrra jukust útlán bankanna um 1 627 milljónir króna
(1 428 milljónir án endurkeyptra afurðalána) samanborið við 906 milljónir á
sama tímabili árið áður (792 milljónir án endurkaupa). Lausafjárstaða bankanna
versnaði talsvert í maí og júní, batnaði síðan verulega í júlí en versnaði á ný í ágúst.
Hafði hún þá versnað um 133 milljónir frá áramótum samanborið við 274
milljónir á sama tímabili árið áður. Þrátt fyrir hina miklu aukningu útlána var
staða bankakerfisins í ágústlok í fyrra því betri en á sama tíma árið áður. Lausa-
fjárstaða innlánsstofnana var í ágústlok í fyrra jákvæð um 186 milljónir króna en
hafði árið áður verið neikvæð um 138 milljónir króna, og voru innlánsstofnanir þá
í verulegum yfirdrætti í Seðlabanka. Þessa bættu stöðu má að talsverðu leyti rekja
til hinnar sérstöku innlánsbindingar.
Á síðasta þriðjungi ársins varð breyting á þróun peningamála frá því sem var
fram eftir ári og einkum þó á fyrsta þriðjungi ársins. Frá ágústlokum til áramóta
breyttist gjaldeyrisstaðan minna en nam gengisbreytingum og því var raunverulega
um nettóútstreymi að ræða, sem dregur úr peningamyndun. Greiðsluafkoma
ríkissjóðs hafði sömu áhrif, en staða hans gagnvart Seðlabanka batnaði verulega á
síðustu mánuðum ársins og mun meira en á sama tíma árið áður. Endurkaup
afurðalána voru talsverð síðustu mánuðina en þó minni í krónutölu en árið áður.
Allir þessir þættir hreyfðust þannig í þá átt að draga úr peningaþenslu, enda dró úr
aukningu peningamagns og sparifjár á síðasta þriðjungi ársins. Útlán banka og
sparisjóða héldu hins vegar áfram að aukast og lausafjárstaða bankanna versnaði í
september og október. í lok nóvember var hin sérstaka innlánsbinding lækkuð í
2,5% og síðan felld alveg niður í lok desember. Síðustu tvo mánuði ársins batnaði
lausafjárstaða bankanna á ný, en í lok ársins var hún samt sem áður lakari en í
ársbyrjun.
Eins og hér hefur verið rakið, voru talsverðar sveiflur í þróun peningamála á
síðasta ári. Framan af ári jókst peningamagn æ örar vegna mikillar erlendrar
lántöku og halla á ríkissjóði og innlán jukust einnig mikið. Útlán jukust hins vegar
minna og lausfjárstaða bankanna var tiltölulega góð. Þegar leið á áriö hægði á
innstreymi erlends fjármagns, greiðsluafgangur var á ríkissjóði og mjög dró úr
innlánsaukningu. Útlán fóru hins vegar ört vaxandi og lausfjárstaða bankanna
þrengdist. Þegar litið er á árið allt, jukust flestar peningastærðir meira en verið
hefur undangengin ár. Peningamagn og sparifé jókst um rúmlega 71% saman-
borið við 43% hækkun lánskjaravísitölu (hækkun framfærsluvísitölu að tveimur