Læknablaðið - 01.05.2018, Blaðsíða 46

266 LÆKNAblaðið 2018/104
Hjalti Már Björnsson bráðalæknir og
Unnur Steina Björnsdóttir ofnæmis-
læknir hafa undanfarið unnið í starfs-
hópi að þýðingu og útgáfu á íslensku á
alþjóðlegum klínískum leiðbeiningum
við bráðaofnæmiskasti. Þau segja mikil-
vægt að allir læknar kynni sér leiðbein-
ingarnar þar sem bráðaofnæmiskast sé
sjúkdómur sem flestir læknar þurfi ein-
hvern tíma að fást við.
„Að baki þessum leiðbeiningum liggur
sú staðreynd að nánast allir læknar lenda
einhvern tíma í því að meðhöndla einstak-
ling með bráð ofnæmiseinkenni. Hér hafa
verið í notkun leiðbeiningar sem voru
unnar í kringum síðustu aldamót en árið
2011 tók Alheimssamband ofnæmislækna
(World Allergy Organization – WAO)
sig saman og skrifaði leiðbeiningar sem
voru síðan samþykktar af sennilega öllum
landsfélögum í ofnæmisfræðum í heim-
inum. Við höfum nánast aldrei sé slíka
breiðfylkingu landsfélaga sem hefur sett
nafn sitt við sömu leiðbeiningarnar. Okkur
hér á Íslandi í Félagi íslenskra ofnæmis- og
ónæmislækna og Félagi bráðalækna þótti
því nauðsynlegt að þýða þessar leiðbein-
ingar og kynna þær hér á landi, að fengnu
leyfi WAO,“ segir Hjalti Már.
„Leiðbeiningarnar eru dálítið öðruvísi
uppsettar en aðrar leiðbeiningar vegna
þess að þær eru eiginlega tvískiptar.
Annars vegar er fjallað um hvernig maður
greinir bráðaofnæmiskast og hins vegar
hvernig það er meðhöndlað. Þetta er dá-
lítið snúinn sjúkdómur og það er auðvelt
að þekkja dæmigerðu einkennin en til
eru óvenjulegar birtingarmyndir sem geta
samt verið hættulegar. Með þessum leið-
beiningum vonumst við til að betur gangi
að finna þá sem eru með bráðaofnæm-
iskast en hins vegar líka að forða þeim frá
meðferð sem eru með svipuð einkenni en
af öðrum toga, til dæmis vegna þinu eða
ofsabjúgs. Bráðaofnæmiskast þarf að upp-
fylla ákveðin skilmerki sem er lýst nánar
í leiðbeiningunum en byggir yfirleitt á að
einkenni séu frá að minnsta kosti tveimur
líffærakerfum. Í þessum leiðbeiningum er
lögð enn meiri áhersla en áður á að auka
notkun adrenalíns við bráðaofnæmiskasti.
Á adrenalín ávallt að vera fyrsta úrræði
þegar brugðist er við bráðaofnæmiskasti.
Það hefur tíðkast hér sem annars staðar
að nota antihistamín og stera sem fyrstu
meðferð en þessar leiðbeiningar leggja
áherslu á notkun adrenalíns sem fyrstu
meðferð.
Við höfum séð nýleg dæmi þar sem
einstaklingar í bráðaofnæmiskasti koma
í sjúkrabíl þar sem ekki er til adrenalín-
penni eða bráðaliðarnir hafa ekki treyst
sér til að nota pennann sem fyrstu með-
ferð við bráðaofnæmiskasti. „Einnig er
minni áhersla lögð á að gefa andhistamín
eða stera við bráðaofnæmiskasti, enda
hefur ekki verið sýnt fram á að sú meðferð
bæti horfur eða einkenni sjúklinga með
bráð einkenni,“ segir Unnur Steina.
„Í leiðbeiningunum er einnig búið
að endurskíra sjúkdóminn anaphylaxis á
íslensku og hann heitir nú bráðaofnæm-
iskast í stað eldra heitisins bráðaofnæm-
islost. Að okkar mati er rangt að nota
heitið bráðaofnæmislost sem samheiti yfir
„anaphylaxis“ þar sem lost er sérstakt
ástand sem getur stafað af ýmsum ástæð-
um og einkennist af ónógu blóðflæði til
að viðhalda líkamsstarfseminni. Til þess
aðgreina þetta þá tölum við um bráðaof-
næmiskast sem „anaphylaxis“ en ef það
veldur síðan losti er það orðið bráðaof-
næmislost,“ segir Hjalti Már.
„Leiðbeiningarnar eru settar fram á
mjög myndrænan hátt svo það á að vera
auðvelt fyrir alla heilbrigðisstarfsmenn að
kynna sér bæði hvernig greina á bráða-
ofnæmiskast og hvernig á að meðhöndla
það. Leiðbeiningarnar verða settar á vef
bæði Embættis landlæknis og Landspítala
og við viljum hvetja allt heilbrigðisstarfs-
fólk til að kynna sér þessar leiðbeiningar
og mælumst til þess að þær séu hengdar
upp þar sem líklegt er að þetta geti komið
fyrir. Einnig ættu allir heilbrigðisstarfs-
menn sem geta þurft að sinna þessu
bráðavandamáli að fara yfir einu sinni á
ári hvernig bregðast skuli við. Við viljum
líka auka útbreiðslu á þessari þekkingu
með því að útbúa fyrirlestur um þetta efni
sem heilbrigðisstarfólk getur hlaðið niður
og notað til kynningar og fræðslu á sínum
vinnustað,“ segir Unnur Steina.
Epi-penninn er fyrsta úrræðið
við bráðaofnæmiskasti
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
Mynd úr klínísku leiðbeiningunum um bráðaofnæmi.