Skírnir - 01.09.2005, Side 210

leyndardómur og það er þess virði „að það sé tekið gilt eins og það er“
(167). Lausn Laxness er þjónustan og lífið með fólkinu en ekki átökin við
það. Í þessu riti eru komnar fram á sjónarsviðið þær persónur sem Jesú
talar til í Fjallræðunni. Jón Prímus, Úa og Umbi og sóknarbörnin eru þau
sem lifa með almættinu í skugga jökulsins. Þau eltast ekki við fjársjóði
sem mölur og ryð eyða heldur „helga sig þjónustunni við einstaklinga og
samfélag af lífi og sál“ (173). Þau skynja að Guð er að baki öllum veru-
leika „ofar öllum guðum, nafnlaust hyldýpi“ (172). Í Kristnihaldinu eru
átökin sem voru á milli hugmynda og veruleika, þjáningar og lífs, leyst
sem samhygð og þjónusta við menn og líf.
Gunnar rekur sig þannig í gegnum rit Laxness og sýnir hvernig tilvist-
arvanda mannsins er veitt svar í sátt sem maðurinn skynjar í dulúð kristn-
innar. Hún virðir þverstæður lífsins og yfirvinnur tvíhyggjuna sem veru-
leiki mannsins er mótaður af.
Lokaorð
Aðferð Gunnars veitir lesandanum óneitanlega góða innsýn í heildarverk
Laxness og sérstaklega þau trúarlegu þemu sem hann vinnur með. Því er
ekki að neita að „trúarheimspekin“, sem túlkun trúarinnar fyrir samtím-
ann, skipar virðulegan sess í verkum Laxness. Gunnar vísar oft til þess
hve Halldóri var í mun að tala og skrifa á þann hátt að það væri aldrei full-
komlega ljóst hvort skáldið sjálft talaði eða þær persónur sem hann skap-
aði. Þekkt er gagnrýnin og átökin um pólitíska afstöðu Laxness og sér-
staklega þær áherslubreytingar sem er að finna í verkum hans. Það er því
ekki að undra að persónur sem Gunnar tengir við vissa trúarsýn hjá Lax-
ness, eða réttara sagt mannskilning, taki breytingum. Harðneskjuna og
afdráttarlausa afstöðuna í Vefaranum mikla frá Kasmír, sem felur um leið
í sér vissa gagnrýni á hörku, er hvorki að finna í Heimsljósi né Kristnihaldi
undir Jökli. Afneitun á því sem heimsins er fyrir æðri gæði trúarinnar í
Vefaranum mikla frá Kasmír er ekki að finna í Kristnihaldi undir Jökli.
Þar er presturinn holdtekning þeirrar kristnu mannúðar sem boðuð er í
Fjallræðunni og birtist í eftirfylgdinni við Krist. Í því verki telur Gunnar
að kristsgervingurinn sé hvað skýrastur. Bók Gunnars vekur óneitanlega
áhuga lesandans á að skoða verk Laxness með þetta í huga. Athyglisvert
er að sjá hvernig tvíhyggjan milli hugmynda og veruleika þróast í verkum
Laxness eins og Gunnar sýnir fram á.
Sú aðferð sem Gunnar notar á verk Laxness er nýstárleg, en hins veg-
ar mætti spyrja hvers vegna hann tekur ekki á og greinir betur samband
sigurjón árni eyjólfsson440 skírnir
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:54 Page 440