Breiðfirðingur - 01.04.1998, Side 23

SKÁLI EIRÍKS RAUÐA
21
Á slóð vígamanns
Bæði Eiríks saga og Landnámabók greina frá því að bær
Eiríks rauða hafi staðið hjá Vatnshorni, þar sem verið hefur
samfelld byggð frá því að sögur hófust, og í Jarðabók Arna
Magnússonar og Páls Vídalíns frá árinu 1703 er getið gam-
allar tóftar í landi Stóra-Vatnshoms sem nefnist Eiríksstaðir.
Aðrar tóftir en þær, sem standa um 800 m austur af bænum á
Stóra-Vatnshorni og hafa verið friðlýstar, koma ekki til greina.
Eiríkur rauði byggði bæinn sinn einhvern tíma á seinni
hluta 10. aldar, hugsanlega á árabilinu 970 til 980, sé mið
tekið af rituðum heimildum, en hrökklaðist þaðan fám árum
síðar vegna vígaferla. „Þá felldu þrælar Eiríks skriðu á bæ
Valþjófs á Valþjófsstöðum,“ segir í Eiríks sögu: „Eyjólfur saur
frændi hans drap þrælana hjá Skeiðsbrekkum upp frá Vatns-
homi. Fyrir það vó Eiríkur Eyjólf saur. Hann vó og Hólm-
göngu-Hrafn að Leikskálum. Geirsteinn og Oddur á Jörva,
frændur Eyjólfs, mæltu eftir hann. Þá var Eiríkur ger á brott úr
Haukadal.“
Undanfarin liðlega hundrað ár hefur þrívegis verið ráðist í
fomleifagröft á Eiríksstöðum, nú síðast á vegum fornleifa-
deildar Þjóðminjasafns íslands í þeim tilgangi að afla ná-
kvæmrar vitneskju um gerð hins foma bæjar, svo að unnt
verði að reisa trúverðugan tilgátubæ skammt þaðan, þegar
aldatugur verður liðinn frá landafundunum í vestri. Stóðu
vonir til að nýjustu rannsóknaraðferðir bættu í skörðin á fyrri
rannsóknum, sem orkuðu að ýmsu leyti tvímælis, bæði hvað
snertir húsagerðina og aldur rústanna.
Brynjúlfur Jónsson frá Minna-Núpi rannsakaði staðinn fyrst-
ur fræðimanna árið 1894 og dró upp af honum lauslega mynd.
Árið eftir gróf skáldið og fornfræðingurinn Þorsteinn Erlings-
son rústimar upp. Daniel Bruun kannaði þær svo árið 1896 og
loks gróf Matthías Þórðarson þjóðminjavörður í þær árið
1938. Þessir menn stunduðu rannsóknir sínar af nákvæmni og
forsjá að þeirra tíðar hætti. Ályktanir þeirra hafa þó ekki stað-
ist tímans tönn jafn vel og rústin á Eiríksstöðum. Til að mynda