Tímarit Máls og menningar - 01.02.2018, Side 61

101 F l a t e y r i
TMM 2018 · 1 61
hvaðan það kemur. Köstlin skrifaði enn fremur að hinar ýmsu fræðigreinar
hjálpuðu til við þessa flokkun og þar á meðal þjóðfræðin. Með hennar hjálp
eru dregnar upp myndir af hverju tímabili fyrir sig, hið eldra borið saman
við það yngra og þannig fær nútíminn vægi sitt og gildi í huga fræðimanna
og annarra. Fræðin verða þannig að hjálpartæki borgarastéttarinnar til að
takast á við samtímann.14 Ég til að mynda nota þjóðfræðinámið og loka-
ritgerðina til að skilja hvaðan ég kem og sýna fólki hvað Flateyri er og að
hún er ekki Reykjavík. Kvikmyndagerðarfólkið og rithöfundarnir vinna á
sama hátt. Þeir draga upp kaldar raunsæismyndir með gamansömu ívafi af
íbúunum á Flateyri sem endurspegla frekar raunveruleika þeirra sjálfra og
sýn þeirra á landsbyggðina en daglegt amstur Flateyringa og dreifbýlisfólks.
Okkar lífsbarátta er ekki á Flateyri en við fáum lífsbaráttu Flateyringa að láni
fyrir starfsemi okkar og launaseðla. Ef þau hefðu það ekki smá erfitt hefðum
við það ekki gott.
Köstlin segir ennfremur að flest allt í vestrænum samfélögum sé túlkunum
háð og öðlist aðeins merkingu í gegnum túlkun. Hlutverk þjóðfræðinga er að
ljá hlutum merkingu með því að beina ljósi sínu að því sem annars er hulið
í hversdagsleikanum. Um leið og augu fræðinga falla á það sem flestir taka
sem gefnu er því lyft á stall og hið venjulega verður óvenjulegt. „Allt verður
sérstakt um leið og við köllum það heimild,“15 segir hann.16 Listamenn, rit-
höfundar, tónlistarmenn og kvikmyndagerðarmenn hafa lífsviðurværi af því
að beina kastljósi sínu að hlutum sem vekja eftirtekt þeirra og þeir vilja vekja
athygli á. Þannig er starf þeirra ekki svo ólíkt rannsóknum þjóðfræðingsins
og öll fáum við athygli og atvinnu út á annað fólk, sem missir þá að hluta til
persónuleikann en verður að viðfangsefnum. Án viðfangsefnis yrðu engin
skrif, en fólkið fær samt lítið að segja til um hvaða meðhöndlun það fær í
höndum okkar sem komum að. Það situr eftir þegar gestirnir snúa til baka í
sín hversdagslíf syðra. En líf þess og umhverfi, jafnvel tilfinningar og hugs-
anir, birtast á prenti og á sjónvarpsskjám til skemmtunar fólki sem lifir að
vissu leyti í öðrum veruleika.
Öll erum við leikstjórar og leikarar í lífi okkar. Samtíminn og saman-
burður við aðra tíma og staði hefur gert það að verkum að við erum alltaf að
bera okkur saman við aðra til þess að staðfesta hver við erum. Og þetta gerum
við til dæmis með hjálp afþreyingariðnaðarins og fræðanna. Sem þýðir að ég,
aðrir fræðimenn og listafólk, drögum upp myndir eins og okkur þykir henta
og passa og þessar myndir verða síðan speglarnir sem fólkið, viðföngin, líta
í. Við tökum okkur vald til að láta persónur okkar standa og sitja eftir okkar
hentugleikum, við verðum leikstjórar yfir þeirra lífi um stundarsakir og stað-
festum um leið hver við erum. Við búum ekki á Flateyri, við störfum ekki við
fiskvinnsluna, við tökum ekki þátt í samfélagslegum verkefnum; við málum
bara myndir af fólki og umhverfi eins og við teljum henta okkar fagi best, og
tengjum þannig samtíð okkar við fortíð sem við fáum að láni.