Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Blaðsíða 26

26
B ó k m e n n ta H át í ð
fylgt eftir með skáldsögunni Foe, en þó að skáldsögurnar séu alls ótengdar
má glöggt sjá á þeim sterk sameiginleg stílbrigði og efnistök. Búið er að selja
kvikmyndaréttinn að báðum bókunum og er Reid titlaður sem einn af fram­
leiðendum kvikmyndanna beggja, og má því ætla að hann muni hafa áhrif
á endanlega útkomu þeirra. Sérstaklega er beðið með eftirvæntingu eftir
kvikmyndinni sem byggð verður á Ég er að spá í að slútta þessu, en bókin
fangaði athygli hins virta handritshöfundar og kvikmyndaleikstjóra Charlie
Kaufman (Being John Malkovich, Eternal Sunshine of the Spotless Mind).
Hann hefur ekki sest í leikstjórastólinn síðan brúðumyndin Anomalisa kom
út árið 2015. Það verður merkilegt að fylgjast með því hver viðbrögð almenn­
ings og gagnrýnenda verða við afrakstri þessarar samvinnu, en enn fremur
er erfitt að segja fyrir um hvaða taktík markaðsmógúlar munu beita til að
tæla áhorfendur á kvikmyndirnar tvær. Skáldsögur Reid eiga það nefnilega
einnig sameiginlegt að þrátt fyrir tilraunir útgefenda til að létta bóksölum
lífið með því að draga þær inn í flokk svokallaðra „afþreyingarbókmennta“
(e. genre fiction) eiga lesendur líklega eftir að uppgötva að þeir eru með annað
og sleipara kvikindi í höndunum. Því er vert að lesendur hafi orð Margaret
Atwood í huga; treysti sínum fyrstu viðbrögðum og leyfi sér að njóta lest­
ursins án þess að hengja sig í það „hverskonar“ skáldverk sé um að ræða.
Þannig mætti í fljótu bragði telja Foe, nýjustu bók Reid, til flokks vís­
indaskáldsagna. Hún segir frá hjónum sem lifa tilbreytingarsnauðu lífi á
einangruðum bóndabæ þar til þau fá óvænta heimsókn frá fulltrúa ríkis­
rekinnar geimferðastofnunar sem hefur það markmið að flytja mannkynið
til stjarnanna, en fulltrúinn gerir hjónunum tilboð sem þeim virðist vart
standa til boða að hafna. Efnisþættirnir – yfirvofandi geimferð og ýmis tæki
og tækni sem ýjað er að í bókinni – benda óneitanlega til þess að hér sé um
að ræða kunnuglegan vettvang fyrir lesendur vísindaskáldsagna. Hinsvegar
einskorðast innsýn lesandans í þennan framandi heim við heimili hjónanna.
Þannig þurfa lesendur sjálfir að sjá um að fylla upp í ógreinilegu veröldina
sem umlykur bóndabæinn, og nota til þess væntingar sínar og þekkingu
á vísindaskáldsöguforminu. Að sama skapi er stíll bókarinnar skarpur og
persónusköpunin afturhaldsöm, líkt og Reid treysti lesendum og vilji gæta
þess að skilja eftir nægilegt rými fyrir „leik“ þeirra. Þessi naumhyggja gefur
honum drjúgt svigrúm til þess að vekja upp grunsemdir hjá lesendum og
snúa síðan upp á væntingar þeirra. Þannig heldur hann uppi frásagnarspennu
sem rígheldur athygli lesanda, en geta má að skáldsögur Reid eru í styttra lagi
og hefur hann sagt að lengd og uppsetning þeirra sé til þess gerð að hvetja
lesendur til að klára þær í einni lotu, líkt og ef um kvikmynd væri að ræða.4
Svipuð stílbrögð eru uppi á teningnum í Ég er að spá í að slútta þessu, sem
nýlega kom út hjá útgáfufélaginu Veröld í íslenskri þýðingu Árna Óskars­
sonar. Frá fyrstu blaðsíðu svífur þar óskilgreind ógn yfir vötnum; togstreita á
milli persóna og aðstæðna sem drífur lesendur áfram í von um úrlausn – líkt
og góðum reyfara sæmir. Aðstæður eru þó heldur hversdagslegar til að byrja