Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Side 40

40
B ó k m e n n ta H át í ð
tala um fyrir henni, og vekur spurningar um það hvaða áhrif náin sambúð
hefur á fólk. Hvers vegna áttaði hún sig ekki á því að hann gengi ekki heill
til skógar? Var hún í afneitun eða komu hversdagsannirnar í veg fyrir það?
Vel má þó vera að samviskubit hennar sé eðlilegt viðbragð við skyndilegum
og ótímabærum missi.
Setterwall er upptekin af sorgarferlinu og stigum þess. Hún fer á bóka­
safn og fær lánaðar bækur um sorgarferlið í von um að geta farið hraðar í
gegnum það og byrjað sem fyrst að lifa venjubundnu lífi aftur. Hún lætur
fjarlægja rúmið sem maðurinn hennar dó í, sem og fötin hans, og flytur við
fyrsta tækifæri í aðra íbúð. Hún gengur til sálfræðings, einnig í von um að
hraða ferlinu, en sálfræðingurinn segir henni að hún hafi komið of snemma
og vísar henni frá. Ferlið tekur sinn tíma og verður ekki umflúið, hún er ber­
skjölduð gagnvart áfallinu. Sama er að segja um Tom Malmquist, hann þarf
að ganga í gegnum sitt sorgarferli jafn óundirbúinn samhliða því að takast
á við umönnun hvítvoðungs sem er eðli málsins samkvæmt heldur flóknara
fyrir karlmann. Samskiptin við tengdaforeldra eru líka flókin og síðan lætur
faðir hans í minnipokann fyrir krabbameininu sem hann hefur glímt við
árum saman. Sögu Malmquists lýkur þegar dóttir hans byrjar á leikskóla
og því spanna bækurnar álíka langan tíma. Báðar eru þær grípandi og opna
glugga inn í mannlegt líf. Á sinn hátt eru þær afrek. Það hve mörg okkar
heillast af frásögnum sem þessum, þar sem venjulegt fólk fæst við raunveru­
lega harmleiki, segir trúlega margt um okkur sjálf. Þarna komumst við í
beint og milliliðalaust samband við þjáningar annarra eins og þær koma af
skepnunni. Í því felst lykillinn að því hvers vegna við leitum í sögur yfirleitt,
hvernig þær brúa bilið á milli okkar og búa okkur þegar best lætur undir
það að takast á við þá sorg sem bíður okkar flestra einhvern tíma á ævinni.
tilvísanir
1 „När sorgen blandas med skuld och ilska“. HD 3.1.2018: https://www.hd.se/2018­01­03/nar­
sorgen­blandas­med­skuld­och­ilska
2 „Það er ávallt þess virði að elska“. Morgunblaðið 19.11.2012: https://www.mbl.is/greinasafn/
grein/1444632/
3 Hér er vísað til f leygra orða Ólafs Kárasonar í Húsi skáldsins, þriðja bindi Heimsljóss eftir
Halldór Laxness: „… skáldið er tilfinníng heimsins, og það er í skáldinu sem allir aðrir menn
eiga bágt.“ Sjá útgáfu Helgafells frá 1976, bls. 33.
4 Um sannsögur í þessum skilningi má m.a. lesa í bók Davids Morley, The Cambridge Introduc-
tion to Creative Writing (Cambridge: Cambridge University Press, 2007) bls. 177–193.
5 Umræðu um þetta má m.a. finna í bók Gunnþórunnar Guðmundsdóttur, Borderline: Auto-
biography and Fiction in Postmodern Life Writing (Amsterdam, New York: Rodopi, 2003), bls.
4–5.