Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Page 68

J ó n k a r l H e l g a S o n
68
varðveittum rústum varðturnsins. Undir hljóma lokastefin í bandaríska
þjóðsöngnum, „The Star Spangled Banner“, en þótt um þögla kvikmynd hafi
verið að ræða fylgdi henni hljóðrás með tónlist og leikhljóðum.
Líkt og Arne Lund bendir á í umfjöllun um þessi sögulok kvikmyndar­
innar er hér fléttað saman ýmsum táknrænum skilaboðum. Senan þar sem
Leifur og menn hans ganga á land með fána og trékross vísar í sígildar túlk­
anir bandarískra myndlistarmanna á landtöku Kólumbusar í nýja heiminum
árið 1492. Það að hópurinn skuli falla á kné vísar í hliðstæð málverk sem
sýna landtöku fyrstu ensku landnemanna í Bandaríkjunum en þeir komu
siglandi með skipinu Mayflower að strönd Plymouth í Massachusetts árið
1620. Varðturninn vísar aftur á móti í áralangar deilur fornleifafræðinga
og leikmanna um það hvort viðkomandi rústir í Newport væru minjar um
Vínlandsferðir norrænna manna eða leifar af vindmyllu frá sautjándu öld.
Fyrrnefnda túlkunin er fullkomlega ótrúverðug en árið 1928 átti hún sér enn
ýmsa formælendur. Með vísan til þessara tákna og tónanna úr „Star Spangled
Banner“ segir Lund að höfundar myndarinnar notfæri sér Vínlandssögurnar
„til að skapa ensk­norræna mýtu um upphaf bandarísku þjóðarinnar löngu
fyrir tíma Kólumbusar“.26
Í þessu sambandi má benda á hve sú mynd sem dregin er upp af ind­
jánunum í The Viking er mótsagnakennd. Augljósasta mótsögnin felst í því
að hinn meinti varðturn í Newport eigi að vera „tákn friðar og vináttu“.
Krossinum sem Leifur hengir um háls indjánans og indjánafjöðrinni sem
Helga skreytir hár sitt með er hugsanlega ætlað að gefa vísbendingu um með
hvaða hætti þessir frumbyggjar og innflytjendur geti lifað í sátt og samlyndi.
Lykillinn felst í því að báðir tileinki sér hefðir hins. Senan er því miður ekki
í neinu samræmi við það hvernig samskipti þessara tveggja hópa þróuðust í
veruleikanum, né íslensku miðaldaheimildirnar. Það að þau Helga og Alwin
skuli hefja búskap í Norður­Ameríku í The Viking kann að vera innblásið
af frásögnum Vínlandssagnanna af ferðum þeirra manna sem sigldu vestur
um haf í kjölfar Leifs heppna. Þar var veigamestur leiðangur undir forystu
Þorfinns karlsefnis en hann er sagður hafa dvalið vestra ásamt föruneyti í
tvo eða þrjá vetur. Ítrekaðar skærur aðkomumanna við heimamenn voru
hins vegar höfuðástæða þess að Þorfinnur og félagar hans ákváðu að snúa
aftur heim frá Vínlandi. „Þeir þóttust nú sjá þótt þar væru landskostir góðir
að þar mundi jafnan ófriður og ótti á liggja af þeim er fyrir bjuggu,“ segir í
Eiríks sögu rauða.27
iv
Arne Lund tengir túlkun sína á The Viking við togstreitu sem var milli eldri
og yngri hópa innflytjenda í Bandaríkjunum á fyrstu áratugum tuttugustu
aldar. Fram til ársins 1883 hafði meirihluti innflytjenda komið frá Norður­
Evrópu, en upp úr aldamótunum 1900 kom hins vegar mikill meirihluti