Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Blaðsíða 81

S v i F i ð m e ð g U l l F r á S ó l U
81
tagi, t.a.m. í Fordlândia þar sem útópía Henrys Ford lifir eftir í rústunum
og í teiknimyndinni Varmints þar sem samfélagið er að leysast upp. Hring­
ferli útópíu og dystópíu er efniviðurinn. Gamaldags skrásetningaraðferðin í
End of Summer – 16 mm filman – og statísk notkun hennar minnir líka á
heimildamyndina Corpus Camera og jafnvel aðrar þekktari myndir á borð
við Maður og verksmiðja eftir Þorgeir Þorgeirson og hina sovésku Maður og
myndavél, þótt í báðum þeim síðarnefndu sé mun meiri narratíva. Engu að
síður er eðli þessara mynda fyrst og fremst að sýna frekar en að útskýra og
túlka; tilvist manna og hluta er látin skýra sig sjálf og hlutverk áhorfandans
er að mæta inn í augnablikið sem vitni fremur en greinandi.
Tónlistin í End of Summer er unnin í samstarfi við Hildi Guðnadóttur og
Robert A.A. Lowe og styður listilega við fábrotið (en langt í frá leiðigjarnt)
myndefnið; hún sveiflast bæði hægt og rólega eins og vindurinn sem við
heyrum í og vaggar ákveðið eins og öldur hafsins. Almennt er undirtónn­
inn þungur og í síðari tveimur lögunum fer fram ansi magnaður leikur með
tölvubjagaðar raddir, allt að því spuni sem felur í sér mun meiri tilrauna­
mennsku en vant er í tónlist Jóhanns og á greinilegan skyldleika við radd­
leikinn sem einkenndi tónlistina úr Arrival. End of Summer er sérlega vel
gerð kvikmynd, ljóðræn og hægfljótandi en á sama tíma ágeng og óþægilega
nærgöngul, ekki síst eftir því sem líður nær lokum myndarinnar og ágangur
tónlistarinnar eykst þar til sumrinu lýkur með fallegu sólsetri.
Þannig minnir End of Summer á sviðslistaverk Ragnars Kjartanssonar, þar
sem framvinda er í aukahlutverki en leikmynd, uppstilltar aðstæður og tón­
list Kjartans Sveinssonar leika þeim mun stærri hlutverk. Munurinn á milli
þessara tveggja listamanna er þó töluverður og á meðan Jóhann vinnur með
ósnortna náttúru notast Ragnar við ýktar sviðsmyndir og hlægilegar/harm­
rænar aðstæður sem endurteknar eru út í hið óendanlega. Báðir þvinga þeir
samt fram það sem kalla mætti ofurvægi augnablikstilvistar þar sem sjálft
listaverkið er það sem er að finna í augnablikinu, handan hinnar listrænu
úrvinnslu. Þetta er andstæðan við listræna mötun þar sem sögu eða boð­
skap er troðið ofan í áhorfandann; hér eru skapaðar takmarkaðar aðstæður
sem kalla fram sterk en þó opin hughrif, sem verða til þess að áhorfandinn
neyðist til að setja sjálfan sig inn í verkið, ekki ósvipað því hvernig bandaríska
tónskáldið John Cage notaði þögnina til að draga fram umhverfishljóð og
hljóð sem áheyrendur sjálfir gáfu frá sér og urðu þannig hluti af tónverkinu
hverju sinni.
endalok mannkyns og fornleifafræði framtíðarinnar
Is the beauty of the Whole really enhanced by our agony? And is the Whole really
beautiful? And what is beauty? Throughout all his existence man has been striving
to hear the music of the spheres, and has seemed to himself once and again to catch
some phrase of it, or even a hint of the whole form of it. Yet he can never be sure that