Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Page 138

U m S a g n i r U m B æ k U r
138
skömmtum. Við það einangruðust þeir
frá raunverulegu mannlífi – öfugt við
það sem loforðin hljóðuðu upp á – og
það sem var síst betra, hugsun þeirra fór
inn í tölvufarveg, þeirra reynsla og
þekking varð sparðatínsla, sett saman
úr sundurlausum tölvutextum. Til þessa
ástands rekja menn þá sálarkröm sem
rannsóknir sýna að herji illilega á ungt
fólk um þessar mundir, og aukninga
sjálfsvíga í kjölfarið. Sumar rannsóknir
benda reyndar til þess, að sögn, að hætt­
an á sjálfsvígum unglinga standi í beinu
hlutfalli við þann tíma sem þeir sitji
fyrir framan skerminn, á hinum svo­
kölluðu „samfélagsmiðlum“.
Það gefur auga leið að eitt af því fyrsta
sem lætur undan þegar ástandið er orðið
með þessu móti er bóklestur, þeir sem
hanga nótt og nýtan dag yfir skerminum
hafa vitanlega engan tíma né orku til
sökkva sér niður í ritað mál. Það er líka
alveg óvíst að sálarástand þeirra leyfi
það, í bókum finnast engin læk. Um leið
geta þeir ekki heldur náð þeirri tækni og
þjálfun sem þarf til að lesa langar bækur,
eftir fáeinar blaðsíður „eru þeir búnir að
missa þráðinn“, eins og gjarnan heyrist.
Við þetta bætist sú útbreidda skoðun að
allt sem heyri fortíðinni til, og þá líka
allar bækur nema hinar nýútkomnu, og
jafnvel bókin sem slík, sé úrelt og komi
ekki lengur neinum við.
Það er því full ástæða til að vera svart­
sýnn eins og Ragnar Helgi Ólafsson, en
það er samt óþarfi að sökkva niður í
örvæntingu. Ég verð þess var að farið er
að brydda á andspyrnu gegn þeim tölvu­
behemot sem allt vill gleypa, hún birtist í
nýyrðum eins og orðinu „tölvuþreyta“,
sem farið er að tala um, eða í spurningu
sem ég hef heyrt: „hvers vegna þarf að
tölvuflækja þetta?“, og hún birtist í
sárum áhyggjum af velferð ungmenna.
En hvað er fyrir höndum ef tölvan
heldur áfram að leika lausum hala, þeim
hala sem allt sópar burt? Hér er kannski
rétt að syngja hinn mergjaða latneska
dómsdagssálm (með sínu lagi):
Liber scriptus proferetur
in quo totum continetur,
unde mundus iudicetur.
Eða: „Þá verður lögð fram skrifuð bók
sem hefur að geyma allt það sem heim­
urinn er dæmdur eftir“. Hér er vitanlega
átt við Lífsins Bók, en hún á aldrei á
neinni hættu að glatast og mun að sjálf­
sögðu gegna sínu hlutverki. En við
getum líka heimfært orðin upp á mann­
lífið, og þá kemur annað í ljós. Til að
dæma heiminn hverju sinni, til að skilja
hann, vega og meta, þarf bóklega
menntun, bækur sem hafa að geyma
forn spjöll, speki og hugsun, og þær eru
forgengilegar. Það er geigvænlegt að
hugsa til þess ef þær glatast. Það má
aldrei verða.
Úlfhildur Dagsdóttir
Dularfulla húsið
og myrkrið í
mannssálinni
Hildur knútsdóttir: Ljónið. Jpv útgáfa,
2018. 410 bls.
Það barst hár dynkur innan úr skápnum.
Þær hrukku báðar við. Þegar Elísabet
opnaði skápdyrnar lá græni ullarkjóllinn
á gólfinu.
„Oh, þetta er alltaf að gerast,“ sagði
Elísabet um leið og hún beygði sig niður
til að hengja kjólinn upp aftur. „Ég get
svo svarið að það er bara eitthvað að
herðatrjánum. Eða það er draugur í
þessum skáp.“ (226)