Ófeigur - 15.08.1951, Page 22

22
ÓFEIGUR
í veizlum og á ferðalögum. Ræða sendiherra var mjög
óheppileg. Hann hafði ekki vegna stöðu sinnar rétt til
að grípa með þessum hætti inn í stjórnmál þjóðarinnar
og í öðru lagi var kenning hans alröng eins og reynslan
sýnir. Ef ekki hefði verið hægt að losna við Danakonung
sem þjóðhöfðingja þá mundi hafa orðið lítið um dvöl
Sveins Björnssonar á Bessastöðum. Það varð að ósanna.
hans eigin fræðikenningu til þess, að hann yrði þjóð-
höfðingi íslendinga.
Þegar Hitler hertók Danmörku lagði ég til, sem for-
maður utanríkisnefndar, að Sveinn Björnsson sendi-
herra væri kallaður heim til að vera ráðunautur stjórn-
arinnar í utanríkismálum. I Khöfn var hann raunveru-
lega fangi hinna nýju valdtaka. Hinsvegar hafði hann
yfirleitt reynst dyggur og athafnamikill sendimaður
landsins um langt skeið. Þótti mér þvílíks manns full
þörf hér heima til að vinna við nýfengin vandamál auk
þess, sem mér kom þá til hugar, að ef til skilnaðar drægi
mundi ef til vill mega fá samkomulag um hann fremur
en hina venjulegu kapphlaupahesta flokkanna. Þegar
heim kom, var í fyrstu lítið fyrir sendiherra að starfa
því að utanríkisráðherrann Stefán Jóhann og hinn ný-
skipaði skrifstofustjóri Stefán Þorvarðarson þurftu
sýnilega ekki á aðstoð að halda við sín störf. Sendi-
herrann var þánnig á einskonar biðlista þar til kom
að ríkisstjórakjöri. Lagði eg til, bæði á flokksfundum
og annarsstaðar, að hann yrði valinn ríkisstjóri, fyrst
og fremst til að spilla ekki fyrir skilnaðarmálinu með
átökum pólitísku flokkanna. Sveinn Björnsson var auk
þess velkynntur hjá dönskum valdamönnum og þeim
fjölmenna hóp íslendinga, sem sífellt voru að skrifa
undir andmæli gegn „fullu frelsi“. Þó að ekki væri mikið
tillit takandi til andstæðinga skilnaðarins, þá var samt
mikils virði að kljúfa ekki stuðningsmenn hins fulla
frelsis í landinu og að egna ekki andstæðinga að óþörfu
gegn málinu. Þar sem ríkisstjórinn og síðar forsetinn
hafa raunverulega mjög lítið vald var vel hægt að
hlynna að vinsælum og dagfarsprúðum manni í em-
bættið, þó að vitanlegt væri að honum hentaði ekki í
að standa í stórræðum. Hafði sú vöntun komið áþreif-
anlega fram í Kópavogsmálinu og þá ekki síður þegar