Ófeigur - 15.08.1951, Side 52

52
ÖFEIGUR
Enn stendur skáli á Keldum í Rangárvallasýslu. Glaum-
bær í Skagafirði og Bustarfell í Vopnafirði hafa verið
endurreistir á síðustu árum. Enn er til, svo að segja
í fullu gildi, en þó ónotaður, einn myndarlegasti sveita-
bær á landinu. Það er prestssetrið gamla á Grenjaðar-
stað. Þar var stórt og mannmargt heimili, þegar sr.
Helgi Hjálmarsson féll frá, fyrir rúmlega 20 árum.
Síðan þá hefur ekki verið búið í bænum. Hann var
langsamlega of stór fyrir fámennt heimili, eins og nú
tíðkast um prestsetur. Að sjálfsögðu hefur bærinn
hrörnað nokkuð, þó að fornminjaverðirnir Matthías
og Kristján, hafi getað lagt nokkurt fé honum til vernd-
ar á undangengnum árum. Þar standa fram á hlaðið
hin mörgu, gömlu þil, bæjardyr, stofur og skemmur.
Löng göng liggja gegnum bæinn, framhjá ýmiskonar
geymsluhúsum fyrir eldivið og hvítar vörur. Þá kem-
ur portbyggð baðstofa, þiljuð uppi og niðri í hólf og
gólf, en til hliðar mikið eldhús með arinn á miðju gólfi
og stórt fjós, sem að vísu hefur verið rifið, en sóknar-
menn vita um stærð þess og útlit. Með því að setja
vatnshelt þak á allan bæinn og ganga vel frá öllum
sundum. svo að enginn raki komi í veggi milli húsa,
setja torfþak á allan bæinn og hindra fúa í viðum,
þá er þar komið safnhús fyrir allt landið. Laxárfossar og
hin mikla, norðlenzka rafstöð er skammt frá Grenjaðar-
stað. Þaðan ætti að fá ókeypis nætur-rafmagn og hita
með því miðstöð, sem væri geymd í múrkjallara rétt
hjá bænum. Þaðan kæmi svo heitt vatn um allan hinn
víðlenda bæ, en enginn eldur ætti þar að vera eða ljós
önnur en dagsbirtan. Með þeim hætti má forðast alla
brunahættu og gera bæinn varanlegan öldum saman.
Þingeyingar safna gömlum munum í byggðasafn og
geta væntanlega á nokkrum árum lagt þar til mikið
af þeim áhöldum, sem voru í slíkum bæ fram-yfir síð-
ustu aldamót. Grenjaðarstaður liggur vel í sveit. Þing-
eyjarsýsla er á sumrin mikið ferðamannaland og Laxá
fegursta á í álfunni. Bærinn á Grenjaðarstað mundi
verða góð og heppileg viðbót við fornminjasafnið í
Reykjavík. Námshópar barna og unglinga mundu koma
þar hundruðum saman ár hvert og fá við stutta heim-
sókn meiri fræðslu um líf og hætti forfeðranna held-
ur en með lestri margra bóka um sama efni, því að
sjón er sögu ríkari.