Orð og tunga - 08.07.2019, Blaðsíða 117

Tinna Frímann Jökulsdóttir og fleiri: Nýyrði tengd tölvum 105
nýj un íslensks orðaforða ekki aðeins af nýyrðum. Hingað til lands
ber ast einnig orð af erlendum uppruna sem m.a. hafa ýmist verið
nefnd tökuorð, aðkomuorð eða framandorð. Guðrún Kvaran
(2005:343) segir að lengi vel hafi hugtakið tökuorð verið „notað yfi r
öll þau orð sem töldust erlend í málinu hvort sem þau höfðu aðlagast
hljóð- og beyg ingarkerfi eða ekki“ en síðar hafi orðið sú aðgreining
að með hug tökunum tökuorð og aðkomuorð sé átt við orð sem koma
inn í eitt tungumál (hér íslensku) frá öðrum málum og haldast ýmist
óbreytt að mestu (aðkomuorð) eða aðlagast málkerfi viðtökumálsins
(tökuorð).
Önnur flokkun eða hugtakanotkun virðist þó nýlegri en þá er hug-
takið aðkomuorð ,,notað almennt um orð sem eru upprunnin í öðru
máli, óháð því hvort þau hafa aðlagast viðtökumálinu eða ekki og
því hversu algeng þau eru“ (Ásta Svavarsdóttir 2011:341, 2017:59),
sem svarar þá til notkunar Guðrúnar Kvaran á orðinu tökuorð. Að-
komu orðum er svo skipt í tvo flokka, framandorð og tökuorð, þar
sem hugtakið framandorð er notað yfi r þau aðkomuorð sem ekki
hafa aðlagast málkerfi viðtökumálsins að fullu (óháð útbreiðslu eða
því hversu algeng þau eru) en tökuorð eru þá þau aðkomuorð sem
hafa aðlagast málkerfi viðtökumálsins og eru oft ast orðin föst í sessi
(Ásta Svavarsdótt ir 2011:341). Hér verður stuðst við þessa síðari hug-
takanotkun, sérstaklega vegna þess að þá má til einföldunar nota
hug takið aðkomuorð yfi r öll orð af erlendum uppruna, hvort sem
þau fl okkast til tökuorða eða framandorða.
Mörkin á milli þessara tveggja undirfl okka aðkomuorða eru, eðli
málsins samkvæmt, ekki alltaf mjög skýr en sem dæmi um aðkomu-
orð nefnir Guðrún Kvaran (2005:345–347) m.a. djús, hamborgari, kúl,
töff , bögga og meila og Ásta Svavarsdótt ir (2011:344, 346) nefnir t.d.
orðin stúdíó, meil/ímeil, pólitík, digital og seiva. Að auki má nefna dæmi
eins og viskastykki/viskustykki, vaskur, skrúbba og húkka sem líklega eru
öll aðkomuorð úr dönsku (Ásgeir Blöndal Magnússon 1989, Guð-
mundur Finnbogason 1928, Guðrún Kvaran 2001). Líkt og víða hefur
verið fj allað um (sjá t.d. Ara Pál Kristinsson 2017:134–147, Ágústu
Þorbergsdóttur 2011:333–334, Kjartan G. Ott ósson 1990) hefur hin svo-
kallaða nýyrðastefna verið meðal þess sem áhrif hefur haft á endur-
nýjun íslensks orðaforða og þegar á heildina er litið eru tökuorð hlut-
fallslega sjaldgæf í íslensku. Almennt hefur verið reynt að bregðast
við þörf á nýjum orðum með nýyrðum frekar en tökuorðum og oft
hefur verið litið svo á að orð úr innlendum orðstofnum eigi á einhvern
hátt betur við í vönduðu máli og rituðum texta en tökuorðin sem séu
tunga_21.indb 105 19.6.2019 16:56:07