Skessuhorn - 20.12.2006, Blaðsíða 37

■.Kvnl.i....
MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2006
37
Magnús og Ragnbeiður við garðbliðið beima.
„Á Hvítárbakka var gaman og
þar leið mér vel, nema ég lagðist
veikur nokkru fyrir jólin og varð
að dvelja fram yfir nýár. Þegar ég
var síðan sóttur á bíl, fórum við á
ísum út flóann og á ís yfir Grímsá,
sem var mikið ævintýri.
Eftir að heim kom tók við far-
skóli næstu vetur, þar sem Unnur á
Fróðastöðum kenndi. Hún var
prýðis kennari og kenndi okkur
öguð vinnubrögð og góðar aðferð-
ir við að búa sig undir próf. Sú
þjálfun kom sér vel síðar. Annað
var þó hvað bezt í hennar kennslu-
háttum. Hún lét okkur krakkana
syngja og dansa einfalda dansa,
æfði okkur þannig í að vera með í
félagslífi, sem er alveg nauðsynlegt
í barnaskóla. Eitt merkasta menn-
ingarstarf, sem nú fer fram í Borg-
arfirði er danskennslan, sem Eva
Karen heldur uppi í Kleppjárns-
reykjaskóla.
Er nær dró fermingu, var notuð
útvarpskennslan í tungumálum.
Þar var boðið upp á bréfaskóla í ís-
lensku, ensku, dönsku og þýsku.
Mörg ungmenni nýttu sér þá
kennslu á þessum árum og lærðu
mikið.“
Enskan æfð
með hermönnum
Amerískir hermenn höfðu í þrjú
ár aðsetur í bragga fyrir ofan tún
og þar æfðist að tala ensku. Þeir
voru þar við eftirlit með flugvél-
um, komu 1942 og fóru 1945. Árið
1939 voru höfuðstöðvar danskra
landmælingamanna á Gilsbakka
sumarlangt og var þá hægt að æfa
að tala dönskuna. Samnemendur
spurðu síðar hvort hefði verið búið
í Danmörku!
„Móðir mín dó haustið 1943.
Veturinn eftir fer ég til Reykjavík-
ur, mest fyrir áeggjan Katrínar
frænku, til að sitja gagnfræðanám-
skeið sem MR hélt fyrir þá sem
vildu þreyta gagnfræðapróf. Ekki
komst ég þó suður, fyrr en það var
fyrir nokkru byrjað, því faðir minn
var veikur. Eg bjó þá hjá Steinunni
móðursystur minni og Asmundi
Guðmundssyni, síðar biskupi, á
mannmörgu og glaðværu heimili.
Dvöl þar var á við langa
skólagöngu.
Ekkert kunni ég í sumum fög-
um, þó ég hefði góða undirstöðu í
tungumálum. En ég var svo hepp-
inn að fá ffábæran einkakennara,
Tómas Tómasson síðar sparisjóðs-
stjóra í Keflavík, sem ég segi oft að
hafi komið mér til manns og bjarg-
aði mér við algebruna sem ég vissi
ekkert hvað var. Vorið 1944 tók ég
gagnfræðapróf í Menntaskólanum
í Reykjavík."
Sat einn vetur í MR
Um miðjan næsta vetur lá leiðin
enn til Reykjavíkur. Frændfólk
eggjaði til ffekara náms, því fannst
vel hafði gengið með gagnffæða-
prófið, og vildi að að rölt yrði upp
í MR og Pálmi Hannesson rektor
tekinn tali til að athuga hvort taka
mætti próf upp í fimmta bekk, sem
sagt að hlaupa yfir bekk. A þessum
árum var stúdentspróf tekið úr
sjötta bekk. Pálmi tók því ljúf-
mannlega og samþykkti beiðnina.
„Þegar ég kom heim úr þeirri
göngu, spruttu enn umræður um
málið og ég hvattur til að fara aft-
ur til Pálma og fá leyfi til að taka
próf upp í sjötta bekk. Næsta dag
var aftur tölt upp í MR. Það kom
skrýtinn svipur á Pálma þegar ég
bað um að fá að taka próf upp í
sjötta bekk. En hann sagði að það
væri allt í lagi ef ég treysti mér tdl.
Hefur líklega hugsað að fátt myndi
koma fyrir strák annað en í versta
falli að hann næði ekki prófinu. Þá
fékk ég tímakennslu í latínu og
frönsku, sem ég hafði aldrei séð,
tíu tíma minnir mig í hvoru, fór
svo í prófið og náði því vorið 1945.
Þannig atvikaðist það að ég sat
aldrei nema einn bekk í MR og út-
skrifaðist þaðan sem stúdent 1946.
Þá var þetta nú nóg, mig langaði
ekkert að læra meira. Eftir prófið
fór ég bara heim í vinnumennsk-
una, þar til ég gifti mig um jólin
1955 og við tókum við búskap á
hluta Gilsbakka 1956.
Þessi skólaganga kom mér helst
að því gagni, að ég komst yfir ör-
yggisleysi gelgjuskeiðsins, sem er
erfiðasta æviskeiðið. Hafði mælt
mig við aðra og vissi betur hver ég
var. En eignaðist líka ævivini í
bekkjarsystkinum mínum.“
Túkallinn týndist
Þátttaka í félagsmálum hófst
snemma. A þrettánda ári átti að
ganga í ungmennafélagið Brúin.
Mætti hróðugur á svæðið með tú-
kall í vasanum til að greiða inn-
Sigurður Snorrason, faðir Magnúsar, kemur heim með hestalest. Líta þurfti eftir að hestamir fieru ekki utan í hliðið.
nokkur ár, ekki mörg, í stjórn ung-
mennasambandsins. Eg hef verið
lengst í ungmennafélaginu Brúin
af þeim félögum sem ég hef starfað
í og líklegast finnst mér vænst um
það. Af öðrum félagsmálastörfum
hef ég líklega lengst verið í hrepps-
nefnd Hvítársíðu; fjörutíu ár.
Ekkert tekið upp
úr grjótinu að
stunda sönglíf
Unun af söng er í blóðinu. Erfitt
var um vik að starfrækja kóra áður
þingin voru aðal vettvangur bænda
til að hafa áhrif á löggjöfina, enda
fór mikill tími í að skoða lög, kalla
menn til fundar til glöggvunar á
málefnum sem fyrir lágu. Það er
grundvallaratriði að reyna að koma
sjónarmiðum á framfæri við lög-
gjafarvaldið. Það hefur ekkert
breyst. Stéttarsambandið var kjara-
samtök en búnaðarfélagið fagfélag.
Tímafrekast var að sitja í stjórn
stéttarsambandsins og Fram-
leiðsluráði landbúnaðarins. Þetta
voru miklar fjarverur og eitt árið
var ég hundrað daga að heiman
mér af pólitík sem betur fer,“ segir
Magnús brosandi. „Eg sá að það
var fremur óheppilegt fyrir menn
ef þeir voru að vinna að framfara-
málum heima í héraði að vera
eyrnamerktir í pólitík. Því betur
var ekki mikil pólitísk sundrung
hér. Sjáum til dæmis kaupfélagið.
Það var ekki pólitískur ágreiningur
um það. Þar voru sjálfstæðismenn
formenn stjórnar, kommarnir sem
hér voru og kratar sátu alveg eins
kaupfélagsfundi, samstilltir með
öðrum, héraðinu til heilla. Menn
höfðu vit á því hér að aðgreina
vegna félagsstarfa, mest í bænda-
samtökunum."
Ekkert vit á tónlist
Mikill áhugi var á því að efla
tónlistarlíf í héraðinu. Þótt sjálfur
telji Magnús að vitið á tónlist sé
grannt var þess samt farið á leit við
hann að sæti yrði tekið í fyrstu
stjórn Tónlistarskóla Borgarfjarð-
ar og kappsmál að hann gæti geng-
ið sem best. Stjórnin réð hinn
fyrsta skólastjóra, Jón Þ. Björnsson
í Borgarnesi. Skólinn hefur vaxið
og dafnað og haft ómetanleg áhrif
á tónlistarlíf í héraðinu.
„Asgeir Pétursson sýslumaður
gekkst fyrir því að stofnað var
Tónlistarfélag Borgarfjarðar. Þar
voru í fyrstu stjóm og lengi síðan
Friðjón Sveinbjörnsson, Hjörtur
Þórarinsson og Jakob Jónsson.
Upp úr því spratt að ákveðið var að
setja á stofn Tónlistarskóla Borg-
arfjarðar, líklega 1966 eða 1967.
Þar lenti ég í skólanefnd, þótt ég
hefði ekkert vit á tónlist. Með mér
voru Sigurður Halldórsson og O-
lafur Guðmundsson á Hvanneyri
sem var formaður.Við ákváðum
strax að hafa beitarhúsaskipulag á
kennslunni, kenna í öllum barna-
skólum í héraðinu. Það fyrirkomu-
lag hefur haldist síðan og gefist
vel. Heiðarskóli er hættur í sam-
starfinu, aðrir hafa haldið áfram.
Ometanlegt hversu margir hafa
komist í snertingu við tónlist í
gegnum tónlistarskólann. Líklega
er núverandi skólastjóri, Theodóra
Þorsteinsdóttir, fyrsti nemandinn
sem var alinn upp í tónlistarskól-
anum, er kemur til baka sem kenn-
ari.“
Pólitík er leiðinda tík
Þrátt fyrir mikil afskipti af fé-
lagsmálum hefur pólitíkin ekkert
átt upp á pallborðið. Það getur
eyðilagt samstöðu í héraði og klof-
ið menn í herðar niður ef pólitískt
skæklatog kemst inn í héraðsmálin.
„Hef ekkert verið verið að skipta
Ljósmynd: Gísli Sigurðsson.
tökugjaldið. Hann týndist hins
vegar þegar var verið að fljúgast á
við vinina, svo innganga ffestaðist
um eitt ár. Túkallinn liggur þarna
einhversstaðar og hefur því miður
ekki sáð sér. Mikið vatn hefur hins
vegar runnið til sjávar síðan þetta
var og víðar komið við í félögum.
„Ungmennafélagið hér starfaði
með miklum blóma og félagssvæð-
ið var beggja megin ár, í tveimur
sveitarfélögum. Þetta var reglu-
samt menningarsamfélag. Bækur
voru keyptar inn í lestrarfélag á
vegum ungmennafélagsins og þó
nokkuð var af góðu söngfólki. Hér
hefur alltaf verið gott nágrenni í
allar áttir. Einhvern tíma var ég
formaður ungmennafélagsins og í
fyrr. Samgöngur erfiðar og tafsamt
að komast á milli. Bræðrakórinn
sem svo var kallaður og Bjarni á
Skáney stofnaði hafði starfað fyrr á
tíð, með kjarna í Reykholtsdal, en
héraðskór var ekki inni í myndinni
fyrr en síðar.
„Eg man að á mínum ung-
mennasambandsárum varð tilrætt
þar um að reyna að koma saman
kórstarfi á þess vegum. Athugun
sýndi, að fáir treystu sér til að taka
þátt í því vegna erfiðleika við sam-
göngur. Þau viðhorf eru gerbreytt
nú.
Eg hef verið í karlakórnum
Söngbræður, síðan hann var stofh-
aður 1978, með Sigurð á Kirkju-
bóli sem stjórnanda. Þar fæ ég enn
að vera með af gömlum vana.“
Bændamálefinin
Menn gengu sjálfkrafa í Búnað-
arfélag, þegar farið var að búa, eða
um leið og tekin var út einhver
jarðabót, annars var ekki hægt að
fá jarðabótastyrkinn. I einhver ár
var verið við formennsku í Búnað-
arfélagi Hvítársíðuhrepps og síðan
í stjórn Búnaðarsambandsins, með
hléum. Lengi í stjórn Fjárræktar-
félags hér í sveit. Þá var farið á
Búnaðarþing tuttugu og sjö eða
átta sinnum, sem forðum stóðu í
hálfan mánuð, en styttust smám
saman. Breyting hefur orðið á því,
eftir skipulagsbreytingu bænda-
samtaka. Vitað var að starfinu
fylgdu miklar fjarverur og enginn
áhugi á því. Þrátt fyrir kröftug
mótmæli gerist það samt að sest
var á Búnaðarþing. Halldór E. Sig-
urðsson, sem þá var formaður
Búnaðarsambandsins sagði það
þegnskyldu bænda sem til þess
yrðu valdir að sitja að minnsta
kosti eitt kjörtímabil. Störfin fyrir
bændasamtökin urðu til þess að
kynni tókust við marga góða vini.
„Eg var einnig í stjórn Búnaðar-
félags Islands í einhvern tíma, lík-
lega frá 1987 til 1994, ásamt því að
vera í stjórn Stéttarsambandsins,“
heldur Magnús áfram. „Búnaðar-