Þjóðarbúskapurinn - 01.04.1995, Síða 21

Hallareksturinn skýrist bæði af skipulagsvanda í búskap hins opinbera og af erfíðum
efnahagsskilyrðum hér á landi. Aratuga hallarekstur bendir til þess að við umtalsverðan
skipulagshalla sé að etja. Skipulagshallinn er talinn skýra þrjá fjórðu hluta tekjuhallans í
aðildarríkjum OECD. Minnkandi þjóðartekjur vegna samdráttar í afla, aukið atvinnu-
leysi og þátttaka stjómvalda í gerð kjarasamninga hafa ennfremur haft sín áhrif
hérlendis. Skatttekjur hafa dregist saman og útgjöld til atvinnuleysisbóta og atvinnu-
skapandi aðgerða hafa aukist. Þá hefur vaxtabyrðin þyngst vegna langvarandi halla-
rekstrar og skuldasöfnunar.
Þróun afkomu hins opinbera, það er ríkis og sveitarfélaga, sýnir að fjárhagsstaða
sveitarfélaganna hefur versnað verulega síðustu misserin. Arið 1993 varð tekjuhalli
þeirra ríflega 4,7 milljarðar króna eða sem svarar til 15% af tekjum og er útlit fyrir
svipaðan halla 1994. Til samanburðar skiluðu sveitarfélögin hins vegar lítilsháttar
tekjuafgangi árið 1990. Hér hafa því orðið veruleg umskipti. Tekjuhalli ríkissjóðs hefur
hins vegar mælst 8-12% af tekjum undanfarin sex ár.
Heildartekjur hins. opinbera námu um 154*/2 milljarði króna á síðasta ári eða um
35,6% af landsframleiðslu, sem er heldur lægra hlutfall en árið 1993. Utgjöldin mældust
aftur á móti um 171 !4 milljarður króna eða 39,6% af landsframleiðslu og hefur það
hlutfall lækkað um rúmt hálft prósentustig frá árinu 1993. Rauntekjur og raunútgjöld
hins opinbera á mann hafa farið lækkandi. Arið 1994 mældust rauntekjumar um 61/2%
lægri en árið 1991 miðað við verðvísitölu landsframleiðslu. A sama tímabili lækkuðu
raunútgjöldin á mann um 4%.
Rúmlega helmingur tekna hins opinbera eru beinir skattar, sem skiluðu um 79
milljörðum króna á árinu 1994 eða sem samsvarar um 18V4% af landsframleiðslu.
Tekju- og eignaskattar skiluðu hins vegar rúmlega þriðjungi teknanna eða 52% milljarði
króna.
19