Þjóðarbúskapurinn - 01.04.1995, Page 23

en hjá öðrum opinberum aðilum, svo sem hjá ijárfestingarlánasjóðunum, voru
afborganir verulega umfram lántökur. Um 3,8 milljarðar króna voru teknir að láni
erlendis eða um fjórðungur heildarlánsfjárþarfarinnar. Til samanburðar við lánsíjárþörf
hins opinbera var nýr peningalegur spamaður á árinu 1994 um 37 milljarðar króna.
Peningamál
Skipulagsbreytingar í gjaldeyrismálum og vaxtabreytingar heimafyrir og erlendis settu
svip sinn á þróun peningamála á árinu 1994. Langtímahreyfíngar fjármagns voru gefnar
frjálsar í byrjun árs og jafnframt var hafinn undirbúningur að afnámi síðustu hamla á
ijármagnshreyfingar í byrjun árs 1995. Eins og við var að búast var fjármagns-
útstreymið töluvert við þessar aðstæður. Utstreymið varð nokkru meira en reiknað var
með og er ástæðan einkum ófyrirséð lækkun erlendra skulda. Hún skýrir rúmlega
helming útstreymisins sem samtals varð um 23-24 milljarðar króna.
Gjaldeyrisforði Seðlabankans lækkaði um tæpa 11 milljarða króna í fýrra og
nettóstaða bankans, en þá hafa erlendar skammtímaskuldir verið dregnar frá, um 14
milljarða króna. Þetta gerðist þrátt fýrir ríflega 10 milljarða króna afgang á viðskipta-
jöfnuði sem að öðru jöfnu bætir gjaldeyrisstöðuna um þá fjárhæð. Fjármagnsútstreymi
nam því 23-24 milljörðum króna. Að baki þessarar þróunar liggja annars vegar
skipulagsbreytingar á ijármagnsmarkaði og hins vegar aðstæður á lánamarkaði. Afnám
hamla á fjármagnshreyfingar gagnvart útlöndum hlaut að hafa í för með sér töluvert
streymi fjármagns til útlanda, er fjárfestar löguðu verðbréfasafn sitt að þeim
möguleikum sem Ijárfesting erlendis bauð upp á.
Vextir fóru hækkandi erlendis er á árið leið, bæði á skammtíma- og langtíma-
markaði, og skýrist sú þróun af auknum efnahagsumsvifum og væntingum um vaxandi
verðbólgu. Vextir óverðtryggðra ríkisskuldabréfa hækkuðu víðast um 2-3% og þar sem
verðtryggð bréf eru boðin hneigðust vextir einnig til hækkunar. Vextir innanlands voru
lægri en erlendis, sem hafði í för með sér að fýrirtæki greiddu niður erlendar skuldir
sínar. Þetta kemur fram í því að endurlánað erlent lánsfé banka lækkaði um 12,7
milljarða króna. Almenn útlán, sem ijármögnuð eru innanlands, jukust hins vegar um
9,5 milljarða króna. Lán til atvinnuvega lækkuðu þó en á móti jukust útlán til heimila
og opinberra aðila verulega. Færa má fýrir því rök að þessi lækkun erlendra skulda hafi
að hluta stafað af því að innlendir vextir hækkuðu seinna og hægar en víðast hvar
annars staðar og því voru lánskjör innanlands hlutfallslega hagstæð lengst af árinu.
Misræmi milli vaxta innanlands og utan hafði einnig í för með sér umtalsverð
verðbréfakaup íslendinga í útlöndum. Hrein erlend verðbréfakaup eru þannig talin hafa
numið um 7,8 milljörðum króna. Loks varð nokkur aukning á framvirkum gjaldeyris-
samningum og jukust gjaldeyrisskuldbindingar bankakerfisins um röska 2 milljarða
króna af þessum sökum í fyrra.
í hátt við markaða stefnu í vaxtamálum hefur boðum með ávöxtunarkröfu yfir 5%
verið hafnað í útboðum spariskírteina. Fjárfestar sættu sig ekki við þá ávöxtun þegar á
árið leið. Þetta leiddi til þess að frá og með miðju ári í fýrra hafa skírteini til 10 ára ekki
selst í útboðum og frá því í september hafa 5 ára bréfín ekki selst. Þessi þróun varð í
kjölfar aukins framboðs skuldabréfa útgefnum meðal annars af lánastofnunum og
sveitarfélögum, og aukinnar ásóknar í verðbréfasjóði og erlend skuldabréf. Lánsfjárþörf
21