Skessuhorn - 20.12.2017, Side 82

MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 201782
Bústörfin eru margvísleg í sveitum
Vesturlands og þykja bæði hefð-
bundin og óhefðbundin. Á bænum
Syðri-Knarrartungu í Breiðuvík á
Snæfellsnesi er stundaður búskapur
sem fellur óneitanlega undir þennan
hatt. Þar er kúabúskapur meginstarf-
ið ásamt fjárbúskap í hjáverkum, en
einnig nokkuð myndarleg vísna- og
kvæðagerð sem húsbóndinn Guðjón
Jóhannesson á heiðurinn að. Raun-
ar má deila um hvort þessi iðja telj-
ist til óhefðbundinna búgreina því
kveðskapur hefur fylgt bændum
landsins í aldir. Húsfreyjan á bæn-
um, Guðný Heiðbjört Jakobsdóttir,
starfar hins vegar í ferðaþjónustu og
kemur að rekstri Samkomuhússins á
Arnarstapa. Skessuhorn sótti þessi
sómahjón heim á kyrrlátum degi á
aðventunni og hafði vísnahirði sinn,
Dagbjart Dagbjartsson frá Hrísum í
Borgarfirði, með í för, en Vísnahorn
Skessuhorns er að þessu sinni helg-
að kveðskap Guðjóns.
Vinnudagurinn
ekki styst
Þegar heim var komið á Syðri-
Knarrartungu var vísað til borðs í
eldhúsinu. Guðný var að elda há-
degismatinn - vænt alikálfakjöt úr
þeirra eigin ræktun. Á meðan kynnti
hún gestunum fyrir búskapnum.
„Hér eru 50 kýr og það sem tilheyrir
slíkum fjölda af öðrum nautgripum.
Síðan eru hér í kringum 60 kindur,
en það eru kindurnar hans Guðjóns
og ég kem ekki nálægt þeim,” segir
Guðný og hlær dátt. „Kindurnar eru
honum til yndis. Það er sama með
hann og suma aðra bændur sem eru
með kindur, þeir gera þetta til að
halda geðheilsunni,” bætir hún við.
Guðný hefur nýlega söðlað um og
starfar nú í ferðaþjónustunni. „Mig
langaði að breyta til og dró mig að-
eins úr störfunum hér á bænum. Í
haust byrjaði ég að vinna með Ólínu
Gunnlaugsdóttur á Ökrum í Sam-
komuhúsinu á Arnarstapa. Þar erum
við með veitingasölu og kaffihús og
bjóðum upp á íslenska rétti á borð
við kjötsúpu, plokkfisk og pönnu-
kökur. Þetta hefur gengið vel og er
nóg að gera hjá okkur,” segir Guðný
og hafa ferðamenn verið mikið á
ferðinni það sem af er vetri. „Ég fer
þó enn í fjósið á morgnanna og á
kvöldin. Þannig að þó ég hafi breytt
til hefur vinnudagurinn ekki styst,”
segir hún í léttum tón.
Selja allt kjöt sjálf
Guðjón húsbóndi er nú sestur við
eldhúsborðið, nýkominn inn í bæ
eftir ýmis morgunverk. Það er vænn
kjötilmur sem hefur tekið yfir eld-
húsið og öllum ljóst að gómsæt mál-
tíð er í uppsiglingu. Hjónin upp-
lýsa að um sé að ræða alikálfakjöt
úr þeirra eigin nautgriparækt. „Við
byrjuðum þessa kálfaræktun fyr-
ir sennilega 15 árum síðan. Þetta
byrjaði þannig að það fótbrotnaði
kvíga hjá okkur sem var liðlega árs-
gömul. Það var ekkert annað í stöð-
unni en að lóga henni og verka hana.
Nokkru síðar vorum við með veislu
hér á bænum og þá bárum við á borð
kjöt af kvígunni. Gestunum þótti
þetta langbesta kjötið og upp frá því
fórum við að ala upp kálfa til þetta
8-10 mánaða og selja þá svoleiðis.
Það hefur gengið svona glimrandi
vel,” segja þau.
„Við önnumst sjálf söluna til
kúnnans sem mest eru einstaklingar
og höfum best út úr því þannig. SS
sér um að slátra fyrir okkur og fáum
við kjötið frá þeim frágengið, inn-
pakkað og merkt samkvæmt okkar
óskum,” bæta þau við og segja að SS
hafi verið einstaklega liðlegt í þess-
um efnum. „Nær allt kjöt sem fell-
ur til á bænum seljum við sjálf og er
fólk nánast í áskrift hjá okkur, kaupir
sinn kassa einu sinni til tvisvar á ári,”
segja þau og telja afar mikilvægt að
bændur hafi þess kost að selja sjálfir
með þessum hætti.
Var það konan
eða jörðin?
Að hádegismatnum loknum var
kaffi skenkt í bolla og áfram hald-
ið að spjalla. Talið barst að upphafi
búskapartíðar þeirra hjóna. „Ég er
í raun héðan frá bænum. Foreldar
mínir, Svanfríður Guðmundsdóttir
og maðurinn hennar Gunnar Kol-
beinsson, taka saman þegar ég var 11
ára. Þau ákváðu að láta gamlan draum
rætast um að gerast bændur, fundu
jörð hér á Syðri-Knarrartungu. Ég
flyt því hingað 17. júní 1982 og er
búin að búa meira og minna hér síð-
an,” segir Guðný. Guðjón er aftur á
móti úr næstu sveit, frá Furubrekku
í Staðarsveit. „Ég færði mig bara yfir
Öxlina því heimasætan var hér. En
verðum við ekki að segja söguna,”
spyr þá Guðjón eiginkonu sína sem
hlær og svarar játandi.
„Við erum í raun búin að þekkj-
ast síðan við vorum 12 ára og vor-
um saman í Laugargerðisskóla,” seg-
ir Guðný. „Síðan gerist það að við
unnum saman sumrin 1988 og 1989
í fiskverkun á Arnarstapa. Guðjón
sá um að tína okkur sem bjuggum
í sveitinni upp á leiðinni út á Stapa
í vinnuna og skilaði okkur svo heim
þegar vinnudegi var lokið. Einhvern
tímann snemma sumars árið 1989 er
Guðjón að skila mér heim og hitt-
ir Gunnar á hlaðinu. Þá segir Gunn-
ar í gamni: „Ef þú tekur Guðnýju að
þér þá færðu jörðina með.” Svo ekki
löngu seinna þá byrjum við saman.
Síðan hefur það alltaf verið spurn-
ingin: Var það ástin á konunni eða
loforðið um jörðina sem réði úrslit-
um,” segir Guðný og hlær.
„Það er svo árið 1993 að foreldr-
ar mínir bjóða okkur að flytja hing-
að vestur og láta á það reyna hvort
að búskapur væri eitthvað sem við
vildum vinna við. Það reyndist vera
og höfum við ekki farið síðan. Tók-
um við jörðina á leigu og keypt-
um hana loks á endanum. Foreldrar
mínir bjuggu síðan hér til 2001 þeg-
ar þau fluttu austur á Selfoss,” bæt-
ir Guðný við. Saman eiga þau þrjú
börn, Brynjar 25 ára, Kolbrúnu 24
ára og Jóhönnu 14 ára, en fyrir átti
Guðný dótturina Gunnhildi 33 ára.
„ Jóhanna er ein eftir í kotinu en hin
búa fyrir sunnan. Síðan eigum við
eitt barnabarn og er annað á leið-
inni.”
Mikilvægt að fatta
sérviskuna í okkur
Víkur þá talinu að hinni óhefð-
bundnu búgrein bæjarins, kveð-
skap húsbóndans. Guðjón hóf að
setja saman vísur og gamanmál í
þorrablótsundirbúningi Breiðvík-
inga, en Breiðvíkingar og Stað-
sveitungar skiptast á að sjá um
þorrablót sveitarinnar. Þetta jókst
svo hægt og rólega með stofn-
un karlakórsins hér í sveitinni
árið 2010,” segir Guðjón en svo
skemmtilega vill til að kórinn er
skírður í höfuðið á Guðnýju, ber
millinafn hennar Heiðbjört. „Það
var eiginlega henni að kenna að
við stofnuðum kórinn,” bætir
hann við í stríðnistón og horfir á
eiginkonu sína. „Þakka! Þakka ætti
það að vera,” svarar hún um hæl.
Eftir góð hlátrasköll útskýra þau
að Guðný hafi hvatt mikið til þess
að karlarnir í sveitinni tækju sig
saman um að stofna kór. Þeir hafi
einfaldlega orðið við þeirri áeggj-
an og má heyra á Guðjóni að það
hafi verið mikilvægt.
„Strax á fyrsta starfsári kórsins
stendur okkur til boða að syngja á
Gay Pride í Reykjavík og þá vant-
aði nafn. Þá þótti einboðið að
kenna kórinn við hana og er engin
eftirsjá að því,” segir Guðjón. „Um
9-10 karlar hafa starfað í kórnum
allt eftir því hvaða flækingskarlar
eru í sveitinni hverju sinni. Upp-
haflegur stjórnandi kórsins var
Árni Kristjánsson en eftir að hann
flutti suður tók Hólmfríður Frið-
jónsdóttir í Stykkishólmi við okk-
ur. Hún er mikill orkubolti og
má segja að við eigum tilvist okk-
ar henni að þakka í dag, sérstak-
lega eftir að hún fattaði sérviskuna
okkar og hvernig við virkuðum.
Hún er mikilvæg í kórastarfi hér á
Snæfellsnesi og stýrir öðrum kór-
um líka.”
Guðjón segir sérviskuna lýsa
sér í því að kórinn syngi ekki hvað
sem er. „Við syngjum ekki jóla-
lög og ekki sálma og þá syngjum
við ekki á ensku. Við reynum að
syngja sem mest af heimatilbúnu
efni og eigum til að semja söng-
texta sjálfir og snara enskum text-
um yfir á íslensku. Þá reynum við
að tengja héraðið við textana með
einum eða öðrum hætti,” segir
Guðjón en sem dæmi hefur kór-
inn sungið lög eftir Ólínu á Ökr-
um, en einnig eftir Guðjón sjálfan
og Kela vert í Görðum. „Við kom-
um fram við ýmis tilefni, en fastur
punktur eru tónleikar síðasta vetr-
ardag sem bindur endann á vetrar-
starfinu okkar.”
Eins og að smíða
hundakofa
Og þær eru margar vísurnar sem
Guðjón hefur látið frá sér fara
og má kynnast nokkrum þeirra í
vísnahorni Dagbjartar hér til hlið-
ar. Guðjón segir að vísurnar verði
til í ró og næði og margar í mjalta-
gryfjunni inni í fjósi meðan mjólk-
að er. „Ég þarf minn tíma til að
hugsa og yrði því ekki góður til
brúks á hagyrðingakvöldum. Ein-
samall í mjaltagryfjunni eru ein-
faldlega bestu aðstæðurnar. Þar
lætur maður hugann reika meðan
mjólkin streymir í tankinn,” segir
hann og bætir við að það þurfi líka
að liggja sæmilega á honum. „Ég
fer iðulega að stússast eitthvað inni
í fjósi þegar ég sé að andinn hellist
yfir hann,” skýtur Guðný inn í og
þekkir augljóslega sinn mann afar
vel. „Ég hef samið um ýmislegt,
nýlega atburði í sveitinni í lífi fólks
og ýmsar uppákomur hér á bæn-
um. Ég reyni að skrá flest niður og
enda til dæmis sumar á spássíunni
í minnisbók yfir lyfjagjöf nautgrip-
anna.”
Guðjón hefur líka samið kvæði
til barna og afkomenda og setti til
dæmis saman heilræðavísur þegar
Brynjar og Kolbrún urðu stúdentar.
Þá gaf Guðjón barnabarni þeirra,
Sunnevu Björt vísur í skírnargjöf
sem Alda Dís söngkona frá Hellis-
sandi samdi lag við og söng í skírn-
arveislunni ásamt Jóhönnu dótt-
ur þeirra. „Það var ekki þurrt auga
á gestum eftir þann flutning,” seg-
ir Guðný.
„Það má segja að ég sé sjálflærð-
ur í þessum fræðum,” segir Guðjón
spurður hvaðan hann hafi þetta. „Ég
skrifa sjálfur nóturnar og útset sum
lög. Nota forrit í tölvunni mér til
halds og trausts. Kórastarfið hefur
gefið mikið og bætt verulega í þessa
flóru. Þegar kemur að hljóðfærum
þá er ég hálfgerður einrúmsspil-
ari, leik stundum á harmonikku og
píanó. Ég lít á þetta allt fremur ein-
földum augum. Þetta er í sjálfu sér
ekkert öðruvísi en að smíða hunda-
kofa. Orð og nótur eru bara verk-
færi eins og hamar og sög,” segir
hann að lokum. hlh
„Ef þú tekur Guðnýju að þér þá færðu jörðina með”
Í heimsókn hjá Guðjóni Jóhannessyni og
Guðnýju Heiðbjörtu Jakobsdóttur í Syðri-Knarrartungu
Á góðri stund í eldhúskróknum í Syðri-Knarrartungu, Dagbjartur vísnahirðir Skessuhorns ásamt Guðjóni og Guðnýju.
Guðjón Jóhannesson og Guðný Heiðbjört Jakobsdóttir á hlaðinu heima á Syðri-Knarrartungu.