Heimsmynd - 01.05.1990, Blaðsíða 36

The WorldPaper
Stjórnarher-
bergin grænka
framhald af fyrri síðu
En fyrir þá sem þekkja til Du Pont og
svipaðra fyrirtækja var þessi ræða ekki
einangrað klókindabragð til að næla
sér í hagstæðar fyrirsagnir. Þótt Du
Pont sé stærsti framleiðandi ósóneyð-
andi CFC-efna, tók fyrirtækið frum-
kvæðið 1986 með tilkynningu sinni um
að það muni verða hætt þessari fram-
leiðslu árið 2000.
Hvorki aðrir framleiðendur né not-
endur efnanna voru sérstaklega ánægð-
ir með þessa ákvörðun. En með henni
urðu fallaskipti. Ári síðar höfðu Evr-
ópubandalagið og tuttugu og fjögur
önnur lönd undirritað Montreal sam-
komulagið sem hvatti til samdráttar í
CFC framleiðslu. Tveimur árum síðar
hafði Iðnaðarsamvinnustofnuninni um
vemd ósónlagsins (ICOLP) verið kom-
ið á laggimar sem frjálsri aðildarstofn-
un framleiðenda og notenda CFC.
Þegar gengið var frá skráningu
ICOLP í janúar síðastliðnum hafði það
þegar tuttugu aðildarfyrirtæki í Evrópu
og Ameríku.
Japönsk fyrirtæki urðu einna fyrst til
að finna fyrir kostnaðinum af ónógum
umhverfisverndarráðstöfunum. Allt frá
hinu fræga Minamataslysi um miðjan
sjöunda áratuginn - afleiðing kvikasilf-
ursmengunar í fiski og sæfangi sem or-
sakaði alvarlegar heilaskemmdir og
fötlun bæði í börnum og fullorðnum -
hafa japönsk mengunarfyrirtæki mátt
sæta auðmýkingu á aðalfundum hlut-
hafa og verið neydd til að bjóða rífleg-
ar skaðabætur.
Antony G. Marcil er stjómarformaður og aðal-
framkvæmdastjóri Alþjóðaumhverfismiðstöðvar-
innar í New York.
VAXTARJAÐAR HUGSUNARINNAR
í hverju landinu af öðru hafa kröfur
opinberra reglna orðið strangari til að
koma til móts við vaxandi viðkvæmni
neytenda, hluthafa, fjölmiðla og al-
mennings alls.
í Bandaríkjunum eru stórveldin á
viðskiptasviðinu farin að átta sig á
mögulegum ágóða af mengunarvörn-
um. Sem dæmi má nefna að bæði Du
Pont í Delaware og Dow Chemical
Company í Michigan vinna úr sínum
eigin háskaefnaúrgangi, venjulega á
sama stað og hann verður til. Hér áður
fyrr leigðu fyrirtækin oftast verktaka til
að keyra úrganginn í uppfyllingar sem
nú hafa margar hveijar verið lýstar lífs-
hættulegar og rándýrt að hreinsa þær
upp (samanber sorphauga ameríska
hersins hér á landi á Heiðafjalli og
Straumnesi).
Endurvinnsluferli geta líka gefið
talsvert í aðra hönd. Reynolds fyrir-
tækið endurvinnur áldósir og sparar 80
prósent orku miðað við vinnslu úr
báxíti. Með margvíslegum nýjum að-
ferðum við losun og meðferð, endur-
vinnslu og endurnotkun hefur bifvéla-
deild Allied-Signal í New Jersey tekist
að minnka háskalegan úrgang í fram-
leiðslunni úr 536 tonnum 1984 í 98 tonn
1988, sem er framför um 82 prósent.
Þar sem núverandi losunarkostnaður
vegna úrgangs nemur 2.700 dölum á
tonn, sparast þarna árlega 1,2 milljónir
dala.
Sennilega hefur þó áhrifaríkasti
hvati þessarar þróunar verið þær
ströngu reglur sem Umhverfisverndar-
stofnunin setti fyrirtækjum á áttunda
áratugnum. Þessar ráðstafanir neyddu
fyrirtækin til að líta miklu betur á eigin
hegðun og ábyrgð varðandi verndun
umhverfis síns. Síðan hefur fyrirtækj-
um yfir ákveðinni stærð verið gert að
skyldu að gefa upp opinberlega heild-
arútferð efna við framleiðsluna - og
gera með því vandamálin sýnileg, ekki
aðeins neytendum og umhverfisvemd-
armönnum, heldur og opinberum emb-
ættismönnum.
Fyrir nokkrum árum má segja að
sérhver umhverfisvemdarhópur væri
útskúfaður úr hópi réttlátra ef á hann
sannaðist að hann hefði tengsl við stór-
fyrirtækin. Það var talin alger trúvilla
að taka upp samstarf við iðnaðinn.
Núna er það talið bæði ásættanlegt og
óhjákvæmilegt. En þrátt fyrir vaxandi
ábyrgðartilfinningu sjá bæði iðnaður-
inn og almenningur fram á vaxandi
vistkerfisvanda. Grunnvatnsmengun er
einn þáttur sem eftir er að taka á.
Til skamms tíma þótti öllum sjálf-
sagt, allt frá bensínstöðvaeigendum til
stórfyrirtækja að koma geymslutönkum
fyrir neðanjarðar til að spara rými og
forðast sveiflur í hitastigi í tönkunum.
Æ fleiri fyrirtæki láta sér skiljast nú að
lekavandamálin, sem leiða af ryðgun
tankanna, eru miklu alvarlegri en hinar
upphaflegu ástæður. Svar fyrirtækj-
anna hingað til hefur verið að færa
tankana upp úr jörðinni. Farið er að
byggja tanka úr steinsteypu eða fóðra
þá með plasthúð, koma fyrir afrennsl-
iskerfi undir þeim, sem taki við hugs-
anlegum ieka, og þaðan er vökvinn
fluttur í vatnshreinsiver.
En fyrir ótal eigendur bensínstöðva
um Bandaríkin þver og endilöng og
annars staðar er vandinn ekki svona
einfaldur. Umhverfisöryggi getur verið
dýru verði keypt. Vandasamar ákvarð-
anir bíða margra byggðarlaga svo sem
hversu mikil mengun er ásættanleg áð-
ur en farið er út í aðgerðir til að
stemma stigu við henni.
Hvers konar mengun felur í sér tap á
aðkeyptu efni og skaðabótaskylda
ábyrgð á því að úrgangsefninu hafi ver-
ið örugglega fyrir komið eða verða ella
hreinsað upp síðar. Um leið og það
rennur upp fyrir iðjuhöldum um víða
veröld að það er hægt að græða á skyn-
samlegri vernd umhverfisins (með því
að minnka tap), munu þeir sjá til þess
að ný iðjuver og ný framleiðsluferli í
eldri verksmiðjum séu hönnuð til að
lágmarka úrgang og hindra mengun.
Um leið og stjómmálamenn gera sér
grein fyrir að þetta er málefni dagsins
munu þeir miða stefnumörkun sína við
að örva og hvetja alla einstaklinga og
þjóðfélagsgeira til að að setja sér heil-
brigðar umhverfisverndarreglur og
treysta ekki á aðra til að gera það fyrir
sig. Þeir gætu jafnvel farið að ganga út
frá þeirri staðreynd í verkum sínum, að
umhverfisvernd og hagþróun eru órjúf-
anlega tengd fyrirbæri - en stangast
ekki í grundvallaratriðum á við hvort
annað.*
36 HEIMSMYND