Heimsmynd - 01.05.1990, Blaðsíða 42

The WorldPaper
Norskir olíusérfræðingar glíma
við eigið heimilisböl
Hlógu að tilburðum Kana, lentu sjálfir í kröggum
Eftir Thor Bjarne Bore
í Stavanger, Noregi
Þegar norska þjóðleikhúsið opnaði
dyr sínar aftur fyrir nokkrum árum eft-
ir margra ára viðgerð, var ekkert eðli-
legra en að Pétur Gautur Henriks Ib-
sen yrði fyrir valinu sem opnunarverk.
Ibsen leit á aðalpersónuna Pétur Gaut
sem holdgerving norskrar þjóðarsálar.
Það er í þessum sjónleik sem önnur
persóna, sjálfur djöfullinn viðurkennir:
„Mér hefur alltaf mistekist allt í Höfða-
borg. Hún er full af trúboðum frá Stav-
anger.“
Þetta er satt. Eg vinn í Stavanger á
suðvesturströnd Noregs. Þetta er olíu-
höfuðborgin okkar - miðdepill norska
olíuævintýrisins síðustu tvo áratugi. En
þessi borg hefur alltaf verið, og er enn,
miðstöð útsendingar fólks í stríðum
straumum til að kenna hina sönnu trú
og vinna á spítölum og stofna skóla í
Afríku, Asíu og Suður-Ameríku.
I víðara samhengi má sjá vissan trú-
boðsanda í viðhorfum Norðmanna til
annarra landa. Við höfum hryggilega
áráttu til að vísa öðrum þjóðum veg út
úr ágreiningsmálum sínum og vand-
kvæðum. Með því að sameina háan
blóðþrýsting allt of lítilfjörlegri vitn-
eskju í flestum tilfellum bjóðum við
fram „lausnir“, sem eru meira einhliða
en framkvæmanlegar.
Með þessari blöndu trúboðsákafa og
olíu er ekki að undra að Stavanger
sýndi sérstakan áhuga þegar tankskipið
Exxon Valdez mengaði strendur Al-
aska með meiriháttar ohuleka og rík-
asta þjóð í heimi reyndist ófær um að
koma upp jafnvel einfaldasta varnar-
kerfi. Mörg okkar hlógu að vangetu
Bandaríkjamanna og lélegum viðbún-
aði. Og vorum við ekki allt að því
móðguð vegna þess að enginn bað um
sérfræðiþekkingu okkar? Höfðum við
ekki á að skipa virkara olíuvarnarkerfi
en samanlögð restin af heimsbyggð-
inni?
Nokkrum mánuðum seinna kafnaði
Thor Bjarne Bore er aðalritstjóri Stavanger Aften-
blad, stærsta blaðs þar í borg.
VAXTARJAÐAR HUGSUNARINNAR
hláturinn í kverkum okkar. Svo vitnað
sé í Pétur Gaut: „Þetta fékk djöfsi og
þar á lá hann. Hann þekkti ekki rétt þá
sem hlustuðu á hann.“
Haustið 1989 liðaðist brasilíska skip-
ið Mercantile Marica í sundur í mynni
eins fjarðanna okkar á vesturströnd-
inni. Þau 340 tonn af gasolíu, sem í
skipinu voru, láku út í hafið og við réð-
um ekkert við þennan smáleka. Þrem-
ur dögum síðar horfðum við hjálpar-
vana á olíuna skolast að ströndinni og
menga vistkerfið þar og valda á því al-
varlegum spjöllum.
Það var ekki bara þetta brasilíska
skip sem liðaðist sundur. Á sama veg
fór fyrir þjóðtrú okkar á yfirburði okk-
ar og hæfni til að ráða við meiriháttar
olíuspjöll. Lekinn var h'tilfjörlegur
samanborið við Exxon Valdez og það
olíumagn, sem daglega er í förum með-
fram norsku ströndinni. Samt gátum
við ekki haldið brákinni í skefjum.
Við höfum ekki lengur jafnhátt um
undraverða olíuverndarhæfni okkar.
Við vitum að hún verkar vel í hægviðri,
þegar ölduhæð er undir þremur metr-
um. Við þjálfunaræfingar við slíkar að-
stæður höfum við fært sönnur á að við
getum endurheimt 95 prósent olíunnar.
En nú segja mengunarsérfræðingar
okkur að í slæmu veðri sé hér um bil
óframkvæmanlegt að hemja olíumeng-
un í kjölfar leka. Og við norsku strönd-
ina eru oft slæm veður.
Exxon Valdez slysið opnaði augu
Norðmanna fyrir nauðsyn þess að ein-
beita sér að fyrirbyggjandi öryggisráð-
stöfunum - eins og því að útiloka skip í
lélegu ásigkomulagi frá því að leggja á
hafið.
Siðmenningunni stafar meiri hætta
frá verslunarflota heimsins en kafbát-
um og orustuskipum - sem nú eru að
verða atvinnulaus. Exxon Valdez vakti
nýjan skilning og hvatti til þeirrar skap-
andi hugsunar sem nauðsynleg er til að
finna nýjar lausnir á gömlum vanda.
Ibúar Stavanger hafa sannað ágæti sitt
við að finna slíkar nýjar lausnir, því að
efnahagssveiflur hafa umbylt atvinnu-
lífi þeirra svo oft síðustu tvær aldirnar.
Stavangerbúinn Leiv Ellingsen fæst
yfirleitt ekki við eðlisfræði, efnafræði
eða olíuhömlun. Hann fæst við við-
skipti. En þar sem hann fylgdist með
Exxon Valdez slysinu á sjónvarpsskján-
um tók hann eftir því að olían festist
við fljótandi ís. Olían þykknaði og
hékk við ísinn þar til hægt var að safna
henni saman. Hvers vegna mætti ekki,
hugsaði Ellingsen, nota kælt gas, eins
og köfnunarefni, til að frysta sjóinn og
mynda gropið ísrif kringum olíuflák-
ann? Sérfræðingar eru nú að öðlast trú
á þessa lausn. Hver veit nema að við
hugsum okkur til hreyfings innan
skamms og förum af stað með okkar
hefðbundna trúboðsáhuga og björgum
heiminum frá hrikalegum afleiðingum
olíuspjalla. Það er mörg syndin.
Við gætum þá fengið verðuga útrás
fyrir tilhneigingar okkar til að frelsa
heiminn eða að minnsta kosti ráða bót
á vanköntum hans. Lokatilvitnun í Pét-
ur Gaut kemur að kjarna málsins: „Eg
gleypi ei hvað geri hinir, ég gái að
hverju mér er lið í.“*
_______________Verstu olíullekkir_______________________
Venjulega má margfalda fjölda tonna með sjö til að fá út magn olíulekans i
tunnum: Nákvæm tunnutala í tonni er breytileg eftir gerð olíunnar. Hver
tunna inniheldur 159 lítra.
Nafn, staður Dagur Orsök Tonn
Ixtoc I, olíubrunnur suðurhluti Mexíkóflóa 3. júní 1979 Sprenging 600.000
Nowruz olíusvæðið, Persaflói Feb. ’83 Sprenging (600.000 áætl.)
Atlantic Empress & Aegean Captain, Trinidad og Tobago 19,júlí 79 Árekstur 300.000
Castilio de Bellver, við
Höfðaborg, S-Afríku Amoco Cadiz, nálægt 6. ágúst ’83 Eldur um borð 250.000
Portsall, Frakklandi 16. mars 78 Strand 223.000
Torrey Canyon, við Lands-
end, Englandi 18. mars ’67 Strand 119.000
Sea Star, Ómanflóa 19. des. 72 Árekstur 115.000
Urquiola, La Coruna, Spánn 12. maí ’67 Strand 100.000
Hawaian Patriot, Norður-
Kyrrahaf 25. feb. 77 Eldur um borð 99.000
Othello, Tralhavet flói
Svíþjóð 20. mars 70 Árekstur 60.000-100.000
Heimild: The World Almanac, 1990
42 HEIMSMYND