Heimsmynd - 01.05.1990, Síða 54

heimt en látið undir höfuð leggjast að skila honum til réttra
eigenda.
Ríkssjóður greiddi 79 milljónir 1988 vegna lagaákvæða sem
gera ríkið ábyrgt fyrir launagreiðslum hjá gjaldþrota fyrirtækj-
um. Síðan hefur þeim fjölgað ört sem virðast jafnvel leyfa sér
að gera út á þau ákvæði. Einkum í verslun og veitingahúsa-
rekstri.
Milliliðir peningamarkaðarins leggja sitt til byrðanna sem
Jón og Gunna rogast með. Til dæmis er talið líklegt að kredit-
kortafyrirtækin hækki vöruverð um 3 til 4 prósent. Algengt er
að gefinn sé 5 prósent stað-
greiðsluafsláttur séu þau ekki
dregin upp.
Tryggingafélögin hafa lítið
gert til að halda niðri verði á
bifreiðatryggingum. Einum
þeirra liða sem gera rekstur
fjölskyldubflsins næstum jafn-
dýran og matarkaupin eins og
áður er greint. Á þeim vett-
vangi tíðkast enn framreikn-
ingur á rekstrarkostnaði félag-
anna. Litli bfleigandinn borg-
ar.
Bankastarfsemin í landinu er
bæði í höndum hins opinbera
og einkaaðila. Lántakendur í
landinu bera þungar vaxta-
byrðar eins og kunnugt er en
þeir sem eiga fé í banka fá
fremur lága vexti. Vaxtamun-
urinn svokallaði er óvenju
mikill hér á landi. Aukinn um-
búðakostnaður við þessa starf-
semi birtist meðal annars í því
að fjöldi bankastarfsmanna
tvöfaldaðist á árunum 1977 til
1989. Og í innihaldslausum
auglýsingaherferðum sem
kosta tugi milljóna. í viðtali
við Má Guðmundsson, efna-
hagsráðunaut fjármálaráð-
herra, í DV 5. júní í fyrra kem-
ur fram að vaxtamunurinn sé
2,5 prósentum meiri en gerist
erlendis og miðað við heildar-
innlán í bönkum og sparisjóð-
um í lok október 1988 hafi það
þýtt um tvo milljarða króna.
Tveir milljarðar voru einnig
nefndir þegar reynt var fyrir
tveimur árum að áætla hve
miklu fé væri varið til auglýs-
inga hér á landi á einu ári. Við
vitum að það sem mest er aug-
lýst eru vörur sem ekki teljast
brýn nauðsyn en hins vegar er
reynt að telja fólki trú um að
svo sé. Það kostar sitt fyrir Jón
og Gunnu að taka þá trú og
borga kostnaðinn við að boða hana líka.
Margt fleira mætti nefna í því skyni að skýra hvers vegna
vísitölufjölskyldan okkar telst hafa útgjöld sem nema 2,3 millj-
ónum á ári miðað við kannanir og útreikninga Hagstofunnar.
Og eru þó óbeinu skattarnir ótaldir. Hér er ekki rúm til þess
en væntanlega á lesandinn ekki í vandræðum með að halda
upptalningunni áfram.
MINNI UMBÚÐIR - BETRA LÍF
Eftir að búið er að pakka lífi manna og rekstri fyrirtækja og
hins opinbera í umbúðir af því tagi, sem hér hefur verið lýst.
er engan veginn auðvelt að losna við þær. Þó vitum við að í
seinni tíð hefur margt gerst sem bendir til vaxandi skilnings á
nauðsyn þess að grisja þær. Fjölda fyrirtækja hefur ekki tekist
að framleiða eða selja fyrir rekstrarkostnaðinum og hafa því
hætt rekstri. Þau sem rekin eru með minnstum umbúðakostn-
aði lifa. Frá áramótum hefur starfsmönnum banka og trygg-
ingafélaga fækkað. Það gefur fyrirheit um að það fari að draga
úr umbúðakostnaði af þeirra völdum. Nokkurrar viðleitni hef-
ur orðið vart til að skrúfa fyrir stórstreymi úr ríkissjóði til
hálaunahópa í heilbrigðiskerfinu. Það hefur dregið úr auglýs-
ingagleðinni og fjárfestingarbjartsýninni. Eftir áratugs reynslu
af verðtryggingu virðast flestir
farnir að átta sig á hvað í því
felst að taka verðtryggt lán
með háum vöxtum - og eru
hættir að biðja um þau nema
að yfirveguðu ráði.
Miklu skiptir að almenning-
ur fylgist með þessari þróun og
leggi sitt til þess að hún dragi
úr umbúðakostnaðinum við
mannlíf í landinu. Þeim þarf
að fjölga sem gera í alvöru
kröfu um að almannahags-
muna sé gætt af þeim sem þeir
ljá atkvæði sitt í alþingis- og
sveitarstjórnarkosningum.
Dregið verði úr plokki og só-
un. Eftir áratuga rányrkju á
fiskimiðum okkar og afréttum
ætti að vera ljóst að vexti eru
takmörk sett - og miklu skiptir
að einstaklingsbundin mark-
mið jafnt og þjóðfélagsleg taki
mið af því. Einstaklingurinn
læri af reynslunni, endurskoði
með gagnrýni umbúðirnar sem
hann vefur líf sitt í og kostnað-
inn við að nota þær. Ekki að-
eins eigin kostnað og sífelldan
tímaskort, heldur einnig áhrif-
in á náttúruna og kjör kom-
andi kynslóða.
Ef við höldum áfram að
heimta meiri þjónustu af því
opinbera en við viljum borga
nú heldur skuldabyrðin, sem
börn okkar taka við, áfram að
þyngjast. Nú þegar fer tíunda
hver króna á fjárlögum ríkisins
í vaxtagreiðslur og um tuttugu
sveitarfélög eiga í erfiðleikum
með að standa undir skuldum.
Minna er betra.
Stjórnmál eru gagnvirkt
ferli. Breyttum hugsunarhætti
kjósendanna fylgir ný pólitík.
Állir læra af því að reka sig á.
Líka stjórnmálamenn í keppni
um endurkjör. Breytingin ger-
ist þeim mun fyrr sem við
verðum duglegri að breyta þeim lífsvenjum sem hin bjartsýna
sældarhyggja umbúðaþjóðfélagsins hefur innrætt okkur. Við
flýtum henni með því að losa okkur við þarflausar umbúðir
þess. Með því að sýna meiri sjálfsbjargarviðleitni og stunda
verkaskipti. Viljinn verður að birtast í verki. í breytingu á því
sem við gerum, þvf sem við kaupum - og kaupum ekki. Við
verðum að endurmeta hvað við kjósum af því sem er í boði
bæði á vörumarkaði, hjá hagsmunasamtökum og stjórnmála-
flokkum.
Með því að draga úr neyslunni, fækka umbúðum um líf
okkar, fáum við tíma fyrir okkur sjálf og samskipti við þá sem
við kærum okkur um. Þannig fáum við þá til að kæra sig
meira um okkur.D

Bankastarfsemin í landinu er bæði í höndum hins opinbera og
einkaaðila. Lántakendur bera þungar vaxtabyrðar eins og kunnugt er
en þeir sem eiga fé í banka fá fremur lága vexti.
54 HEIMSMYND