Heimsmynd - 01.05.1990, Qupperneq 70

staklega fjölhæf leikkona en
þekktust er hún fyrir túlkun
sína á heilagri Jóhönnu af
Örk í leikriti Bernards Shaw
og sem Pegeen Mike í leikriti
John Millington Synges, The
Playhoy of the Western
World.
Hún hóf feril sinn í áhuga-
leikhúsi þar sem verkin voru
flutt á gelísku, máli kelta á
írlandi. Hún lék Jóhönnu af
Örk í eigin þýðingu 1951 en á
ensku í London og New
York nokkrum árum síðar.
Hún varð heimsfræg fyrir
hlutverk sitt sem Pegeen
Mike á Edinborgarhátíðinni
1951 en síðar lék hún það
hlutverk í Hollywoodkvik-
mynd 1962.
Stjörnufréttaritarinn.
Nellie Bly var höfund-
arnafn Elísabetar
Cochrane, fréttarit-
ara og stjörnublaðakonu sem
ferðaðist um allan heim fyrir
bandaríska blaðið World.
Hún fæddist 5. maí, 1867 í
Pennsylvaníu og fékk starf
sem greinahöfundur hjá Pitts-
burgh Dispatch átján ára
gömul. Það var ritstjóri
blaðsins sem ákvað höfund-
arnafn hennar en hugmynd-
ina fékk hann úr lagi eftir
Stephen Foster. Hún skrifaði
um hjónaskilnaði, líf í fá-
tækrahverfum og daglegt líf
þar til hún var ráðin á World
í New York tveimur árum
síðar. Hún lagði margt í söl-
NÝJUNGAR
Komið er á markaðinn frá Lancome næringarkrem
sem framleiðendur segja að eigi að gera húðina
brúna. Kremið á að vera bæði nærandi og vernd-
andi en inniheldur að auki efni sem eiga að örva starfsemi
litarefnanna í húðinni. Árangurinn á að vera jafn og eðli-
legur litur enda á það að vera náttúrleg efnastarfsemi húð-
arinnar sem er örvuð.
umar fyrir starf sitt, þóttist
eitt sinn vera geðveik til að
komast inn á geðsjúkrahús
þar sem aðbúnaðar var í
lamasessi og urðu skrif henn-
ar til þess að aðstæður
breyttust.
Nellie Bly fór í ferð um-
hverfis jörðina fyrir World en
takmarkið var að sigra sögu-
hetju Jules Vernes, Fíleas
Fogg, sem fór umhverfis
jörðina á áttatíu dögum. Les-
endur blaðsins fylgdust náið
með ferðum Nellie en hún
kom til San Francisco á vest-
urströnd Bandaríkjanna eftir
72 daga, 6 klukkustundir, 11
mínútur og 14 sekúndur og
var fagnað eins og þjóðhetju.
Hún giftist milljónamær-
ingi að nafni Robert Seaman
28 ára gömul en eftir lát hans
þurfti hún að snúa sér aftur
að blaðamennsku vegna fjár-
hagsörðugleika. Hún lést í
New York árið 1922.
Malcolm X, öðru
nafni Litli
Malcolm, fæddist
19. maí 1925 í Omaha, Nebr-
aska. Hann varð einn helsti
leiðtogi blökkumanna í bar-
áttunni fyrir mannréttindum
og átrúnaðargoð eftir dauða
sinn en hann var myrtur á
samkomu 1965. Skömmu áð-
ur hafði eldur verið borinn
að heimili hans í New York
þar sem hann bjó með konu
sinni og fjórum ungum dætr-
um, sú yngsta var fimm mán-
aða gömul. Þrír menn voru
fundnir sekir um morð hans
og voru þeir allir fylgisveinar
Elijah Muhammed, múha-
meðstrúarmanns sem hafði
verið lærifaðir Malcolms en
þeir áttu síðar í deilum. Ári
eftir morðið kom sjálfsævi-
saga Malcolms X út og sagði
hann þar að hann myndi falla
fyrir hendi morðingja.
Hatur eða vörn?
Malcolm X ólst upp í
Michiganfylki og fékk sjálfur
að finna fyrir kynþáttafor-
dómum á unga aldri þegar
Ku klux klan menn brenndu
æskuheimili hans til grunna.
Á unglingsaldri fluttist hann
til systur sinnar í Boston og
þar lenti hann í fangelsi sak-
aður um þjófnað, en á þeim
tíma hafði hann ánetjast eit-
urlyfjum sem hann síðar gaf
alfarið upp á bátinn. í fang-
elsinu kynntist hann múslim-
um og tók trú þeirra. í kjöl-
far þess gerðist hann fylgi-
sveinn Elijah Muhammed
sem var í forsvari fyrir trúar-
hóp þeirra. Malcolm tók þátt
í því að breiða út boðskapinn
og umdæmi hans varð New
York. Hann þótti afburða
snjall ræðumaður og þótt
menn greindi á um leiðir
hans í baráttunni gegn yfir-
ráðum hvíta kynstofnsins.
Hann var æði harðorður í
gagnrýni sinni á meðferð
hvítra á blökkumönnum.
Þegar John F. Kennedy var
myrtur 1963 sagði Malcolm X
að hænurnar væru komnar
heim í hænsnakofann. Eftir
þessi ummæli fannst Elijah
Muhammed ekki við hæfi að
Malcolm tilheyrði hrcyfingu
hans lengur og rak hann. Ári
síðar stofnaði Malcolm sína
eigin trúarhreyfingu og lýsti
því yfir að hann hefði látið af
mestu fordómum sínum í
garð hvítra þar sem bræðra-
lag allra manna væri mark-
miðið.
Malcolm sagði að með lífi
sínu hefði hann haldið uppi
spegli þar sem glæpir hvíta
mannsins gegn þeim svarta
hefðu verið endurspeglaðir.
Hann var gagnrýndur fyrir að
vekja hatur í baráttu sinni en
svaraði því til að hvítu menn-
irnir hefðu kennt þeim svörtu
að hata sjálfa sig. Hann var
ekki samstíga friðarsinnanum
Martin Luther King í barátt-
unni fyrir bættum hag
svartra. Malcolm vildi að
svartir stofnuðu sína eigin
nýlendu og héldu fast í afr-
ískan uppruna sinn. Þá sagði
hann fylgismönnum sínum að
nota aðferðir þeirra sem þeir
berðust gegn og ef þeir
þyrftu að grípa til vopna í
þeim tilgangi skyldu þeir
gera það.
Tuttugu og fimm árum eft-
ir dauða Malcolms greinir
menn enn á um ágæti hans.
Fyrir sumum er hann tákn
reiði og haturs blökkumanna
en aðrir horfa hann á sem
leiðtoga í vörn og segja að
hans framlag hafi ekki síður
haft áhrif en framlag Martins
Luthers King.
Elsta dóttir Malcolms, Att-
lah, er nú rúmlega þrítug
leikkona í Los Angeles. Fyrir
ári tók hún höndum saman
við dóttur Martins Luthers
King, Yolöndu King, og
saman hafa þær flutt fyrir-
lestra um baráttu feðra
sinna.D
70 HEIMSMYND