Ársrit um starfsendurhæfingu - 2014, Blaðsíða 20

20 www.virk.is
V
IR
K
færi á að fara yfir gang mála í
starfsendurhæfingunni sem og vísa
einstaklingum í þjónustu VIRK.
Þverfaglegt teymi sérfræðinga með •
sérþekkingu á geðrænum veikindum
starfar á vegum VIRK. Þar sitja
geðlæknar, sálfræðingar og iðjuþjálfar
en aðrir fagaðilar eru kallaðir inn eftir
þörfum. Hlutverk þessa teymis er
að aðstoða ráðgjafa við að setja upp
skýr markmið í starfsendurhæfingu
og aðstoða við næstu skref.
VIRK og endurhæfingardeild LSH •
að Laugarásvegi hafa staðið fyrir
tilraunaverkefni með því markmiði
að byggja upp árangursríka
starfsendurhæfingu fyrir ungt fólk
með geðrofssjúkdóma. Unnið
er eftir hugmyndafræði IPS
(e. Individual Placement and
Support). Rannsóknir hafa
sýnt að einstaklingar eru allt að
þrisvar sinnum líklegri til að verða
virkir í hlutastarfi eða fullu starfi
á almennum vinnumarkaði ef
unnið er eftir hugmyndafræði IPS,
samanborið við aðrar algengar
íhlutanir. Niðurstöðu þessa samstarfs
eru gerð frekari skil í grein Sveinu
Berglindar Jónsdóttur, deildarstjóra
starfsgetumats á bls. 30.
Matsferli í starfsendur-
hæfingu hjá VIRK
VIRK hefur lagt mikla vinnu í að þróa mats-
ferli sem er samofið starfsendurhæfingar-
ferli einstaklingsins. Upphaf þessarar
þróunar má rekja til skýrslu sem var gefin
út af forsætisráðuneytinu árið 2007. Í henni
er mælt með upptöku starfsgetumats í stað
örorkumats og því að skoða í meira mæli
hvað einstaklingurinn getur gert, frekar
en eingöngu það sem hann getur ekki. Í
kjölfar þessarar niðurstöðu var faghópur
fenginn til að vinna að útfærslum á slíku
mati. Hópurinn skilaði frá sér skýrslunni
„Drög að starfshæfnismati“ árið 2009
(Forsætisráðuneytið 2009). Síðan hefur
VIRK haldið markvisst áfram að þróa þá
hugmyndafræði og áherslur sem þar eru
settar fram. Rúmlega 80 sérfræðingar
hérlendis og erlendis hafa verið kallaðir til
í þessari vinnu í formi rannsóknaverkefna
og þróunar, m.a. á alþjóðlegum vettvangi.
Starfsendurhæfingarferlið felur í sér
heildrænt mat þar sem færni einstaklingsins
er metin út frá samspili ólíkra þátta með
þátttöku á vinnumarkaði að markmiði.
Matsferlið tryggir einnig að haldið sé utan
um ferli einstaklings í starfsendurhæfingu
og þær upplýsingar sem safnast þar
saman. Því er einnig ætlað að bregðast
við ólíkum aðstæðum einstaklinga með
viðeigandi íhlutun eða úrræðum. Þannig
er gert ráð fyrir því að séu mál einstaklings
flókin fari viðkomandi strax í sérhæft mat
þar sem þverfagleg aðkoma sérfræðinga
sé tryggð.
ICF (International Classification of Function-
ing) er alþjóðlegt flokkunarkerfi um færni,
fötlun og heilsu, gefið út af Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnuninni (WHO) árið 2001, og er
það nýtt sem hugmyndafræðilegur rammi
í matinu (World Health Organization
2001). Það gefur möguleika á stöðluðu
samræmdu tungutaki yfir heilsu og
heilsutengt ástand. Færni einstaklingsins
innan þess samfélags sem hann býr í er
þannig skoðuð án tillits til þess hvað olli
skerðingunni.
Þróun starfsendurhæfingar-
ferlis VIRK og starfsgetumats
Mikil þróun matsferlisins á undanförnum
mánuðum hefur ekki síst ráðist af
þeirri reynslu sem VIRK byggir á, auk
áframhaldandi þekkingaröflunar og
samstarfs erlendis frá. Eftirtaldir þættir
hafa haft mikil áhrif á þessa þróun:
E• umass, samtök evrópskra
tryggingalækna, hafa tekið saman
20 þætti er skipta máli í mati á
starfsgetu eða rétti á bótum innan
evrópskra velferðarkerfa. Þættirnir
eru tengdir við ICF flokkunar- og
kóðunarkerfið (Brage, Donceel og
Fatez 2008, Anner, Brage, Donceel,
Falez, Freudenstein, Oancea og de
Boer 2013).
Í Svíþjóð hefur verið þróað •
starfsgetumat m.a. með aðstoð ICF
kerfisins. Markmiðið er að tryggja
að ólíkar stofnanir tali sameiginlegt
tungumál og að faglegar kröfur um
starfsgetumat séu staðlaðar (Larsson
2013).
Bandaríkjamenn hafa áratugareynslu •
í miskamötum, samkvæmt AMA
(Rondinelli 2007). Þó þetta séu ekki
starfsgetumöt má nýta þá sýn sem
þau veita á stöðluð vinnubrögð og
notkun matslista.
Hollendingar hafa búið til staðlaða og •
áreiðanleikaprófaða spurningalista
og leggja áherslu á staðlað viðtal
(Spanjer, Krol, Brouwer, Popping,
Groothoff og van der Klink 2010).
Bretar hafa þróað mat á starfsgetu •
og raunhæfi starfsendurhæfingar
út frá þekktum áhættuþáttum
sem snúa að endurkomu til vinnu
(Health and Work Service 2014).
Samhliða þessari endurskoðun hefur
verið lögð áhersla á straumlínulögun
þverfaglegs mats og einföldun verklagsins
í heild. Þannig er tryggt að strax í byrjun
sé markvisst skimað eftir því hvar vandi
einstaklingsins liggur. Þeir þættir sem
valda færniskerðingunni eru þá skoðaðir á
ítarlegri hátt, meðal annars með aðkomu
fleiri sérfræðinga.
Mat á raunhæfi starfsendur-
hæfingar
Með aukinni reynslu VIRK hefur það sýnt
sig að ekki er alltaf raunhæft að hefja
starfsendurhæfingu. Til að tryggja enn
frekar að þjónusta VIRK sé markviss og
árangursrík hefur verið þróað sérstakt
mat á raunhæfi starfsendurhæfingar.
Markmið þess er að skoða hvort heilsufar
og áhrif þess á færni kalli á umfangsmeiri
starfsendurhæfingu eða hvort önnur
þjónusta sé meira viðeigandi.
Matsferill
Grunnmat
Ráðgjafi, heimilislæknir, fagaðilar
Sérhæft mat
Markviss aðkoma fleiri sérfræðinga
Starfsgetumat
Tekin afstaða ti
næstu skrefa