Ársrit um starfsendurhæfingu - 2014, Blaðsíða 55

55www.virk.is
AÐSEND GREIN
sinni eða upplifi kulnun í starfi (Peterson
o.fl., 2002).
Trú á eigin getu spilar stórt hlutverk í
starfsþróun einstaklinga. Hugtakið trú á
eigin getu til náms- og starfsákvörðunartöku
(e. career decision self-efficacy) var
upprunalega skilgreint af Taylor og Betz
(1983) sem trú einstaklings á að hann
geti framkvæmt ákveðin verkefni sem
nauðsynleg eru til að taka náms- eða
starfsákvörðun.
Rannsóknarspurning og
tilgátur
Markmið rannsóknarinnar var að skoða
hverju náms- og starfsendurhæfing
Hringsjár skilar varðandi virka þátttöku
í frekara námi og/eða störfum og að
meta tengsl trúar á eigin getu til náms-
og starfsákvörðunartöku við árangur
náms- og starfsendurhæfingar. Einnig
var skoðað hvernig aldur, menntun og
tegund hömlunar tengdust árangri náms-
og starfsendurhæfingar (Anna Sigríður
Einarsdóttir, 2013).
Rannsóknarspurning verkefnisins er:
H• ver er árangur náms- og starfsendur-
hæfingarinnar, þ.e. hversu hátt hlutfall
útskrifaðra nemenda hjá Hringsjá fer
í frekara nám og/eða starf að lokinni
náms- og starfsendurhæfingu?
Tilgátur rannsóknarinnar eru:
Þ• ví meiri sem trú einstaklinganna
er á eigin getu til náms- og starfs-
ákvörðunartöku, því líklegri eru þeir til
að fara í nám og/eða starf að lokinni
endurhæfingu.
Y• ngri einstaklingar með hærra
menntunarstig fyrir náms- og starfs-
endurhæfingu og sem glíma við
líkamlega hindrun fremur en andlega
eru líklegri til að fara í nám og/eða
starf að lokinni þátttöku.
Aðferð
Þátttakendur
Rannsóknin náði til nemenda sem út-
skrifuðust frá náms- og starfsendurhæf-
ingunni Hringsjá frá hausti 2008 til hausts
2011, alls sjö útskriftarhópa samtals eða
121 einstaklingar. Af þeim svöruðu 93,
70 konur og 23 karlar. Svarhlutfall var
77%. Svarhlutfall kynjanna endurspeglar
notendur þjónustu hjá Hringsjá, en fleiri
konur útskrifast úr náms- og starfs-
endurhæfingunni.
Mælitæki
Hannaður var spurningalisti sem byggir
á fyrri árangursmælingum Hringsjár. Í
honum voru 26 spurningar sem beindust
að viðhorfi þátttakenda til náms- og
starfsendurhæfingarinnar og einnig að
afdrifum þeirra eftir endurhæfinguna.
Trú á eigin getu til náms- og
starfsákvörðunartöku var mæld með styttri
útgáfu af mælitækinu Career Decision
Self-Efficacy Scale (Betz og Taylor, 2006).
Það inniheldur 25 spurningar og mælir
fimm þætti en þeir eru raunhæft sjálfs-
mat, söfnun starfstengdra upplýsinga,
markmiða-setning, skipulagning og lausn
vandamála. Þessir þættir eru mældir
með spurningum eins og „Hversu mikið
sjálfsöryggi hefur þú til þess að velja
eina námsleið af lista yfir mögulegar
námsleiðir sem þú hefur verið að hugsa
um?“ og „Hversu mikið sjálfsöryggi hefur
þú til þess að velja starfsvettvang sem
hentar þínum lífsstíl?“. Stuðst var við tvær
útgáfur af íslenskri þýðingu listans, þeirra
Þórs Hreinssonar (2011) og Maríu Dóru
Björnsdóttur (Björnsdóttir, Einarsdóttir og
Vilhjálmsdóttir, 2011).
Framkvæmd
Spurningalistinn var forprófaður meðal
fjögurra nemenda úr eldri útskriftarhópum
Hringsjár. Forprófun fór fram í formi
netkönnunar. Einnig var fenginn utan-
aðkomandi aðili, sem vanur er gerð
þjónustukannana, til að fara yfir listann
og gefa ábendingar. Þátttakendur í
forprófun gáfu góðar ábendingar og
spurningalistanum var lítillega breytt í
kjölfarið.
Send voru út kynningarbréf til útskrifaðra
nemenda Hringsjár árin 2008–2011
og þeim boðin þátttaka í netkönnun þar
sem kanna átti viðhorf þeirra til náms- og
starfsendurhæfingarinnar, auk árangurs
hennar. Stóð könnunin yfir í tæpa tvo
mánuði og var áminning send út tvisvar
á þeim tíma. Í tölvupósti sem fylgdi
netkönnuninni komu fram upplýsingar um
rannsóknina.
Úrvinnsla
Í úrvinnslu er stuðst við lýsandi tölfræði fyr-
ir árangur náms- og starfsendurhæfingar.
Aðhvarfsgreining hlutfalla (e. logistic
regression) var notuð til að meta for-
spá frumbreytna (aldur, menntun,
tegund hindrunar og trú á eigin getu
til náms- og starfsákvörðunartöku) um
dreifingu fylgibreytu (árangur náms- og
starfsendurhæfingar). Hlutfallslíkindi
(e. odds ratio) voru notuð til að túlka
niðurstöður.
Niðurstöður
Af þeim 93 sem tóku þátt í rannsókninni
svaraði 91 spurningum um nám og störf.
Í ljós kom að stór hluti þátttakenda, eða
73%, hafði stundað nám af einhverju
tagi eftir útskrift frá Hringsjá og 33%
þátttakenda höfðu stundað vinnu. Tafla
1 sýnir afdrif þátttakenda eftir að þeir
útskrifuðust en samkvæmt henni höfðu
81% þátttakenda verið virkir í námi og/eða
starfi eftir útskrift. Þeir sem höfðu hvorki
stundað nám né vinnu voru 19%.
Nám 44 48
Nám og vinna 23 25
Vinna 7 8
Hvorki nám né vinna 17 19
Samtals 91 100
Tafla 1
Nám og störf Fjöldi Hlutfall