Ársrit um starfsendurhæfingu - 2014, Blaðsíða 43

43www.virk.is
PALLBORÐSUMRÆÐUR
Sérfræðingar í samstarfi við VIRK: Geirlaug, Magnús, Elín Ebba, Salóme og Júlíus.
leysi hér á landi og þá var þörfin fyrir
starfsendurhæfingu minni en nú. Þá þótti
eðlilegt að jafnvel gjörfatlaðir einstaklingar
kæmust í vinnu ef þeir kusu svo. Nú er
öldin önnur, við höfum upplifað atvinnu-
leysi á síðustu árum og það er verulegur
þröskuldur fyrir þá sem minna mega sín,
eru veikir eða fatlaðir.
Hinn þátturinn, sem skiptir verulegu
máli, er menntunarstig þess einstaklings
sem verður fyrir færniskerðingu. Þetta
er gríðarlega stór þáttur þegar kemur
að starfsendurhæfingu og þekkt innan
læknisfræðinnar að hann er einn sá
afdrifaríkasti þegar kemur að því að
spá fyrir um horfur einstaklingsins eftir
endurhæfingu. Góð starfsendurhæfing
þarf að setja þetta atriði í brennidepil, ekki
síst í þjóðfélagi þar sem ríkir atvinnuleysi
eins og er tilfellið hér.
Geirlaug: Ég get tekið undir margt af því
sem hér hefur verið sagt. Við verðum
líka að horfa á þann litla mun sem er á
bótum einstaklinga með litla menntun
sem eiga kost á láglaunastörfum og þeirra
sem eru að fara út á vinnumarkaðinn.
Fólk fær jafnvel meira í aðra hönd innan
bótakerfisins en á vinnumarkaði.
Ég lít á það sem hindrun að einstaklingur-
inn veit oft ekki hvernig hann á að komast
inn í kerfið. Þá erum við ekki bara að
horfa á læknisfræðilegan vanda heldur
líka félagslegan. Þetta er svokallaður
kynslóðaarfur. Við erum að sjá einstaklinga
af annarri og þriðju kynslóð sem geta í
raun ekki spjarað sig í hinu daglega lífi. Til
að tryggja að þetta fólk fái þjónustu höfum
við „heilbrigðisvætt“ vandamálið, en þar
erum við á villigötum. Við þurfum kerfi þar
sem tekið er á vanda einstaklingsins, hvort
sem vandinn er af læknisfræðilegum,
sálrænum eða félagslegum toga. Þetta
er auðvitað flókið, en við horfum upp á
ungt fólk detta út úr skólakerfinu og eiga
engan rétt neins staðar. Hver grípur þessa
einstaklinga? Þeir verða samfélaginu dýr-
ari með árunum og leita á endanum inn
í heilbrigðiskerfið, með skerta færni til að
komast af.
Elín Ebba: Ég hef kynnst sjónarhorni þeirra
sem eiga við geðræn vandamál að stríða
og tala út frá því. Hluti vandans er það
kerfi sem við höfum byggt upp og ég lít
svo á að við þurfum að byggja það upp
á nýjan hátt. Þó einstaklingur sé ekki í
vinnu eða skóla er ekki þar með sagt að
leita eigi til heimilislæknis. Ekki er endilega
við læknisfræðilegt vandamál að etja, en
viðkomandi gerir það að læknisfræðilegu
vandamáli til að fá úrlausn sinna mála.
Greining og íhlutun hagnast ekki alltaf
fólkinu sem við vinnum með, því að um
leið ráðumst við á sjálfsmynd fólks með því
að segja að eitthvað sé að því. Við verðum
að hugsa þetta á annan hátt, og læknar
eiga að fagna öðrum stéttum inn í t.d.
heilsugæsluna svo við getum hjálpað hvert
öðru, skipt með okkur verkum og aukið
líkurnar á því að fá skjólstæðinginn með
okkur í lið.
Sumir hafa unnið sér inn rétt til atvinnu-
leysisbóta, en mín skoðun er að þegar fólk
fær greitt úr sameiginlegum sjóðum eigi
það að gera eitthvað í staðinn. Sem betur
fer er verið að gera eitthvað í þessum
efnum, en með því að greiða ungu fólki
bætur fyrir að gera ekki neitt erum við að
búa til framtíðaröryrkja.
Rannsóknir hafa sýnt að mesti hvatinn
til að snúa aftur á vinnumarkað er
fjárhagslegur. Þann hvata er ekki að finna
í lögum og reglugerðum og fólki er jafnvel
refsað fyrir að snúa aftur á vinnumarkað,
einkum þeim sem hafa unnið sér inn
töluverð lífeyrisréttindi. Fólk missir krónu á