Ársrit um starfsendurhæfingu - 2014, Blaðsíða 41

41www.virk.is
PALLBORÐSUMRÆÐUR
lausn að heyra slíkt og oft er þetta í fyrsta
sinn sem fólki er sagt það. Það er auðvitað
ábyrgðarhluti að rjúfa vinnusamband,
en þá kemur hin þverfaglega nálgun til
góða. Þú þarft að hafa teymið með þér svo
skoða megi allar hliðar málsins og til að
geta sannfært fólk, þannig að það sætti sig
við jafn sláandi dóm og þann að þurfa að
skipta um vinnuvettvang.
Ráðgjafi VIRK er mikilvægur
bandamaður
Ráðgjafar VIRK halda utan um mál ein-
staklinga í starfsendurhæfingarferlinu
öllu og því sjá þeir m.a. um að skipu-
leggja skilafund eftir þverfaglegt mat
þar sem farið er yfir niðurstöður matsins
og markmið. Ráðgjafar fylgja síðan eftir
þeirri áætlun sem lögð er upp í matinu.
Gunnar: Það er hlutverk ráðgjafans að
taka við upplýsingum, en hann á ekki að
vera meðferðaraðili. Einstaklingurinn er
skjólstæðingur ráðgjafans, sem á að hjálpa
honum í kerfinu og vera bandamaður
hans.
Ragnhildur: Ráðgjafinn er sérlega mikil-
vægur á skilafundinum, ekki síst vegna
þess að fundirnir taka stuttan tíma og
einstaklingurinn nær kannski ekki öllu
sem fram fer. Ráðgjafinn er málsvari hans/
hennar og getur lagt mat á efnið sem er
lagt fram og aðstoðað einstaklinginn við að
skilja það.
Þórunn: Ráðgjafinn er mikilvægur og hefur
líka kynnst einstaklingnum betur. Samstarf
mitt við ráðgjafa hefur verið gott; við vinn-
um að sama markmiði, sem er að koma
viðkomandi aftur út á vinnumarkaðinn.
Rúnar: Ráðgjafinn veitir líka oft gagnlegar
upplýsingar fyrir skilafundinn sem ekki
hafa komið fram áður.
Gunnar: Það er einnig hlutverk ráðgjafa
að hitta einstaklinginn eftir skilafundinn
og útskýra nákvæmlega hvað felst í niður-
stöðunni. Ef spurningar vakna eftir skila-
fundinn getur ráðgjafinn leitað aftur til
teymisins með þær.
Þegar einstaklingur hefur náð hámarks-
færni í starfsendurhæfingu og er á leið
aftur til vinnu geta ákveðnar kerfislægar
hindranir komið upp.
Þórunn: Það er ekki alltaf hvetjandi að fara
aftur til vinnu, til dæmis ef horft er á málið
út frá launum viðkomandi. Framfærslan
er mjög erfið fyrir þá sem hafa ekki fulla
vinnugetu en gætu kannski unnið hálfan
daginn. Það þarf líka að skoða möguleik-
ana á að viðkomandi fái vinnu, ekki síst
þegar ósérhæft starfsfólk á í hlut.
Gunnar: Framfærslukerfið, þetta samspil
milli félagsþjónustubóta, endurhæfingar-
lífeyris og atvinnuleysisbóta, hvetur ekki
endilega til atvinnuþátttöku.
Rúnar: Þetta er eitthvað að breytast, fólk
getur unnið smávegis þótt það sé á ör-
orkubótum. Það er jákvæð kerfisbreyting.
Ég tel jákvætt að fólk vilji prófa sig áfram,
en því fylgja bæði kostir og gallar.
Gunnar: Það er jákvætt að fólk þurfi ekki að
óttast það að hefja atvinnuþátttöku.
Ragnhildur: Það getur verið gott að taka
þetta í skrefum, fara til dæmis úr 60% í
90% starfshlutfall. Þetta er náttúrlega
mismunandi hjá fólki, hvort það hefur
lífeyrisréttindi eða ekki.
Gunnar: Ég tel að samþætting kerfa sé mjög
mikilvæg. Einstaklingur þarf hugsanlega
að fá margt gegnum félagslega kerfið, svo
sem húsnæði og barnagæslu. Atvinnuleitin
byggir svo á öðru kerfi, en allir hafa hag af
því að einstaklingurinn vinni og borgi skatta
sem skila sér til þjóðfélagsins. Mér finnst
gluggar vera að opnast í þessum efnum,
eins og fólk hugsi ekki bara „þetta erum
við og þið“. Einstaklingar eru nú loksins að
komast í þá aðstöðu að geta spunnið sinn
eigin vef.
Starfsgetumatið endurspeglar
allt ferlið
Gunnar, Rúnar, Ragnhildur og Þórunn
leggja öll áherslu á mikilvægi þess að
formlegt starfsgetumat sem byggi á
öllu ferlinu eigi sér stað við lok endur-
hæfingar.
Þórunn: Það er afar mikilvægt að skoða
ávinninginn af endurhæfingu og velta fyrir
sér hvort þurfi að bæta einhverju við.
Gunnar: Í raun finnst mér starfsgetumatið
felast í ferlinu öllu. Þar er verið að vinna
með einstaklinginn. Hvernig hefur verið
unnið og hvað tókst? Miklar upplýsingar
liggja fyrir um getu einstaklingsins
og í lokin er reynt að tengja matið við
heilsubrest viðkomandi. Á þessu stigi er
starfsendurhæfingin fullreynd, svo þurfum
við bara að spila úr þeim spilum sem
við höfum. Það er mikilvægt að skoða til
hvers sé hægt að ætlast af einstaklingnum
varðandi vinnugetu. Svo er hægt að meta
rétt á framfærslu með tilliti til þess að allt sé
fullreynt og allir þættir hafi verið skoðaðir. Í
raun er starfsgetumatið allt ferlið fyrir mér.
Þetta er tímapunktur þar sem búið er að
reyna allt, endurhæfingu er lokið og mitt
mat er að yfirleitt sé fólk sátt í lokin.
Ragnhildur: Matið endurspeglar líka með-
ferðarhegðun. Hefur viðkomandi tekið
ábyrgð og vill hann takast á við þessi
úrræði til að ná bata? Sé slíkt ekki til staðar,
hvers er þá að vænta?
Rúnar: Starfsgetumatið er einstök saman-
tekt yfir allt sem hefur verið reynt.
Sambærilegt mat er ekki gert annars
staðar og til dæmis hafa heimilislæknar
aldrei þá yfirsýn sem þarf til að gera svona
mat. Starfsgetumatið er einstakt skjal.
Ragnhildur: Nauðsynlegt er að setja loka-
punktinn, sem stundum felur í sér að nýjar
dyr opnast. Það getur verið stórt og mikið
stökk fyrir einstakling að heyra að hann
geti snúið til vinnu á nýjan leik og það er
lærdómsríkt fyrir okkur sem fagaðila að
lesa okkur í gegnum svona ferli; skoða
hvað virkar vel og hvað síður. Það er
afar gefandi að vera þátttakandi í þessari
vinnu.
Texti: Arndís Þorgeirsdóttir
„Stundum er það
vinnan sem viðheldur
góðri heilsu. Það er
mikilvægt að skoða
hvað fólk getur í
dagsins önn“.