Ársrit um starfsendurhæfingu - 2014, Blaðsíða 38

38 www.virk.is
P
A
LL
B
O
R
Ð
S
U
M
R
Æ
Ð
U
R
undan. Fólk tjáir sig misjafnlega eftir því
hver tekur viðtal við það. Það getur verið
áhugavert að skoða hvernig viðkomandi
kemur út úr viðtali við sjúkraþjálfara, lækni
eða geðlækni. Þá koma hlutir í ljós sem
eru mikilvægir þegar velja á áhrifaríkustu
úrræðin til að flýta fyrir bata einstaklingsins.
Stundum kviknar hugmynd í fyrsta viðtali
sem næsti fagaðili í ferlinu getur byggt á og
svo koll af kolli. Þannig getur matið kveikt
hugmyndir strax í upphafi sem verða svo
að einhverju öðru og meira.
Rúnar: Við höfum öll kynnst því að sinna
starfinu í einrúmi og þekkjum því muninn.
Að mínu mati má líkja þverfaglegri
samvinnu við það að hlusta á yndislega
tónlist. Þetta er svo mikil sköpun. Við
erum öll einstök og skerum okkur hvert frá
öðru, eins höfum við mismunandi sýn á
heildarmyndir mála og getum veitt öðrum
nýja innsýn. Það er mikill kostur.
Gunnar: Það er mikilvægt að vinnan sé
samstillt. Þverfagleg vinna gefur niðurstöðu
sem byggir á breidd. Við þurfum að finna
styrkleika og veikleika einstaklingsins,
hvað er best að vinna með hjá viðkomandi
og í tilfellum starfsendurhæfingar erum
við auðvitað helst að hugsa út frá atvinnu;
hvað viðkomandi getur gert með tilliti til
vinnumarkaðarins: er vinna raunhæfur
kostur, eða þarf að huga að öðrum hlutum
áður en viðkomandi kemst aftur til starfa?
En þetta er líka úrræði sem þarf að fara
sparlega með, því stundum er farið af stað
af of miklu afli of fljótt. Það fer líka eftir
eðli vandans hverju sinni hvaða fagaðilar
koma að málinu.
Þverfagleg nálgun styrkir
ferlið
Í sérhæfðu mati geta læknar, sálfræð-
ingar, sjúkraþjálfarar, iðjuþjálfar og
félagsráðgjafar komið að mati á því hvaða
úrræði hentar best hverju sinni. Hver
fagaðili nálgast málið út frá sínu sérsviði
og teymisvinnan tryggir svo heildstæða
sýn á málið, þar sem komið er til móts
við þarfir einstaklingsins.
Gunnar: Hver er heilsubresturinn, er
alltaf fyrsta spurning læknisins. Er bata
að vænta? Eru veikindin andleg eða
líkamleg? Hvað er til ráða svo viðkomandi
nái að auka færni sína? Það þarf að máta
heilsubrestinn við færniskerðinguna og
skoða hvaða farvegur er heppilegur.
Stundum þarf að vinna með hið andlega,
til dæmis geta félagslegir þættir verið
hindrun. Þetta þarf að sundurgreina og
tengja heilsubrestinum.
Rúnar: Út frá sálfræðinni þarf að varpa
ljósi á sálræna og andlega þætti, sem og
persónugerðina og skoða hvernig þessir
þættir hindra atvinnuþátttöku. Flestar
beiðnir snúast um þunglyndi eða kvíða,
sem mér finnst í raun og veru ekki nóg.
Ekki er alltaf um þunglyndi eða kvíða að
ræða og yfirleitt þarf að átta sig á hver
kvíðaröskunin er og kanna hvort málið
sé jafnvel enn flóknara. Í nánast öllum
beiðnum sem ég fæ stendur skrifað kvíði
og þunglyndi; stundum finnst mér jafnvel
eins og þessu sé kastað inn í beiðnina. Það
sem ég geri er að greina þau tilfelli þar sem
raunverulega er um kvíða og þunglyndi að
ræða frá þeim þar sem vandinn er annar
og e.t.v. sértækari.
Þórunn: Iðjuþjálfar skoða hvert tilvik út frá
vinnu og þeirri iðju sem einstaklingurinn
innir af hendi. Þótt starfsendurhæfing
miði að því að einstaklingur geti snúið
aftur á vinnumarkað þarf að horfa á fleiri
þætti, og ekki síst hvort viðkomandi hafi
trú á eigin vinnugetu. Hvaða grunnþarfir
hefur einstaklingurinn og hversu mikilvæg
er vinnan honum? Hver er menning
hans gagnvart vinnu; er vinnan hluti af
sjálfsmyndinni eða snýst þetta aðallega
um tekjur? Þessa hluti þarf að leggja til
grundvallar. Sé fjárhagslegur hvati ekki
til staðar og vinnan ekki mikilvæg getur
verið við ramman reip að draga. Svo þarf
að skoða málið sálfélagslega; er umhverfið
hvetjandi, til dæmis með tilliti til barna
og félagslegra aðstæðna? Hvað letur
einstaklinginn og hvað styrkir hann? Einnig
þarf að skoða vinnu viðkomandi út frá því
hvernig hann beitir sér. Ef viðkomandi er
til dæmis veikur í öxl, hvernig á hann þá
að gæta sín í vinnunni? Notfærir hann sér
allar þær leiðir sem bjóðast? Svo skoðum
við líka jafnvægi hins daglega lífs. Það þarf
að samhæfa vinnu og önnur hlutverk. Í
rauninni skipta áhugi og ábyrgð á eigin
heilsu mestu máli.
Ragnhildur: Frá sjónarhorni sjúkraþjálfar-
ans þarf í fyrsta lagi að greina stoð-
kerfisvandamálin og gera sér grein fyrir
vandanum. Hvað er raunhæft að ætla að
viðkomandi geti náð miklum bata, hvaða
þjálfun hefur hann fengið, er hann mjög
viðkvæmur eða getur hann tekið vel á? Er
óhætt að senda hann í hreyfingu? Fyrir
utan að greina vandann þarf að finna út
hvaða hugmyndir einstaklingurinn sjálfur
hefur um hvað sé að og hvort þær séu
raunhæfar. Óttast hann eitthvað, hvernig
tekst hann á við verki, er hann að sækja
sér meðferð og hvaða viðhorf hefur hann?
Er hann virkur í að bæta sig, hreyfa sig og
hefur hann trú á að hann geti lagt eitthvað
af mörkum sjálfur til að ná bata? Ég reyni
alltaf að útskýra hvar skórinn kreppir og
hvað viðkomandi getur gert sjálfur. Oft
skortir á innsýn í eðli vandans og oft hefur
fólk líka litla trú á því sem það gerir sjálft.
Margir bíða þess að þjálfarinn kippi öllu í
lag. Þeir mæta í tíu skipti en finna ekki fyrir
bata. Svo er mætt aftur í tíu skipti í þeirri trú
að þá verði allt gott. En það sem vantar, það
sem er svo mikilvægt í stoðkerfisbatanum,
er drifkraftur til að vinna á vandanum.
Gunnar: Ómarkviss meðferð er ansi algeng.
Einstaklingi er kannski haldið í meðferð
árum saman án þess að nokkuð gerist.
Það má segja að hin þverfaglega nálgun
sé brotpunktur í meðferðinni til að komast
upp úr hjólförunum þar sem fyrri meðferð
hefur ekki leitt til neins og jafnvel grafið
fólk enn dýpra. Mér finnst mikilvægt að
benda fólki á að besta meðferðin felst oft
í að prófa sig áfram í vinnu, en því miður
bíða margir eftir að verða heilbrigðir áður
en þeir taka í mál að fara að vinna. Fólk
leggur ekki í að að fara af stað, en þegar
upp er staðið eru vinnan, þátttakan og það
„Segja má að þverfagleg
nálgun sé brotpunktur
til að komast upp úr
hjólförunum þar sem
fyrri meðferð leiddi ekki
til neins og gróf fólk
jafnvel enn dýpra.“