Ársrit um starfsendurhæfingu - 2015, Qupperneq 27

27www.virk.is
VIÐTAL
Þú sinnir mörgum félögum, koma fleiri
til þín úr einni atvinnugrein en annarri?
„Talsvert kemur til mín af fólki sem
sinnir iðnaðarstörfum. Einnig kemur
hingað bókagerðarfólk en tannlækni,
leiðsögumann eða flugmann hef ég ekki
fengið til mín enn. Einnig kemur hingað
ungt fólk sem ekki hefur náð að fá réttindi
að ráði í neinu félagi. Það hefur þá
kannski unnið skamman tíma á hverjum
stað, til dæmis með námi. Hingað hefur
komið fólk á aldrinum frá 18 ára upp í 66
ára. Væntingar eru mjög misjafnar milli
aldurshópanna. Mjög mikilvægt er að fólk
fái stuðning til að koma sér á réttan kjöl
hafi það dottið út af vinnumarkaðinum.
Eðlilega er munur á möguleikum ungs
fólks og þeirra sem komnir eru yfir sextugt,
þeir síðarnefndu eiga stundum erfiðara
með að fá vinnu. Þá þarf viðkomandi að
búa yfir mikilli þolinmæði og þrautseigju.“
Lögð er upp áætlun í upphafi
Helst í hendur að fólk missi andlegan
styrk við líkamlega vanheilsu?
„Já, oft er upphaflegi heilsubresturinn, sem
ekki þarf að vera stór í byrjun, orsök þess
að fólk missir sjálfstraustið ef það hefur
verið frá vinnu í einhvern tíma. Fjarveran
veikir þá sjálfsmyndina hvað vinnuþátttöku
snertir. Í kjölfarið kemur kvíði og þunglyndi
þó það hafi ekki verið upphaflega meinið.
Stundum er ástandið þá orðið sambland
af hvoru tveggja. Við byrjum samstarf
við skjólstæðing á að leggja upp áætlun
sem svo er lögð fyrir og samþykkt af
sérfræðingum VIRK. Í áætluninni er tekið
fram hvar áherslan á að vera, sem svo
skilar sér til meðferðaraðila.“
Kemur sjúkraþjálfarinn ekki upp í þér
stundum?
„Þegar ég spjalla við sjúkraþjálfara um
skjólstæðing getur samtalið borist inn
á faglegar nótur. En ég skoða aldrei
einstakling heldur átta mig á sumum
einkennum í viðræðum við hann. Oft
kemur til mín fólk sem hefur orðið fyrir
slysi og þannig dottið út af vinnumarkaði,
en líka er algengt að fólk hafi misst vinnu,
til dæmis eftir bankahrunið og út frá því
orðið fyrir heilsubresti. Ég er búin að vera
eitt og hálft ár í starfi og hef þegar fylgt
nokkuð mörgum einstaklingum í gegnum
meðferð. Það var svolítið skrítið fyrst, þegar
ég var ný í starfinu og margir einstaklingar
voru að byrja samstarf við VIRK hjá mér.
En svo fór ég að sjá ferlið þróast smám
saman.“
Reynir svona starf ekki mikið á
ráðgjafann andlega?
„Ég er svo heppin að ég fer daglega með
vinkonu minni akandi úr Ölfusinu. Hún
er líka sjúkraþjálfari og ráðgjafi hjá VIRK
og við náum oft að vinda ofan af hinu
daglega álagi með spjalli um líðan okkar.
Veitum hvor annarri handleiðslu ef svo
má segja. Heimkomnar erum við þá
tilbúnar í heimilishaldið og samveru með
fjölskyldunni. Ef ekki kæmi til einhvers
konar handleiðsla gæti vinnan farið að
fylgja manni heim.“
Hafið þið afskipti af fjármálum
skjólstæðinga?
„Nei, við vísum til þeirra aðila sem geta
aðstoðað í slíkum efnum. Framfærslan
kemur ekki inn á okkar borð nema þegar
hún er farin að valda fólki áhyggjum og
kvíða þannig að það geti ekki stundað
endurhæfinguna. Kerfið er mikið
völundarhús og oft hef ég hugsað að fólk
þurfi í raun að vera við hestaheilsu til að
finna út úr málunum þar. Þegar fólk er
lasið, hefur misst frumkvæði og lokar sig
af þá eru samskiptin við kerfið stundum
næstum óyfirstíganleg hindrun. Margir
verða reiðir þegar verið er að senda þá
milli stofnanna og sífellt er krafist nýrra og
nýrra vottorða. Sú reiði brýst þá kannski
út á vettvangi sem hefur lítið sem ekkert
með kerfið að gera. En við reynum eftir
bestu getu að leiðbeina fólki til þess að
það komist sem fyrst á réttu staðina.
Þegar fólk verður að fá aðstoð hringjum
við fyrir það. En reglan er að framfærslan
sé á hendi einstaklingsins sjálfs. Það er
líka hluti af endurhæfingunni að fólk finni
út úr hlutunum sjálft hvað kerfið snertir.
Þætti það niður í einingar sem ekki eru þá
lengur óyfirstíganlegar til að sjá.“
Hreyfing er ódýrt úrræði
Á hverju byrjar þú í samstarfinu?
„Ég byrja á að skoða með fólki hvaða
hindranir eru helstar, hvort svefninn sé í
lagi, næringin eðlileg og hvort hreyfing sé í
eðlilegum farvegi. Um er að ræða lykilatriði
sem styðja hvert annað. Oft er gott að leita
til hreyfistjóra sem starfa hjá heilsugæslum.
Heilsugæslulæknar senda gjarnan fólk til
VIRK. Í framhaldi af samþykktri áætlun
vísa læknar svo skjólstæðingum til
sjúkraþjálfara sem hjálpa fólki að meta
getu sína og ætla sér ekki um of. Þeir
finna út hvaða hreyfing hentar í hverju
tilviki. Fylgst er með hverjum og einum og
ef viðkomandi sinnir ekki hreyfingu sem
skyldi er haft samband. Ég held að þetta
sé það sem koma skal.
Sænskar rannsóknir sýna að fólk hreyfir
sig fremur eftir hreyfiseðli heldur en að
taka lyf eftir lyfseðli. Hreyfing er ódýrt
úrræði sem reynist vel. Hún er ekki svar
við öllu en hún er ákveðinn styrkur með
þá öðrum úrræðum, svo sem t.d. lyfjagjöf
og sálfræðimeðferð. Hreyfingin er líka eitt
af þeim úrræðum sem skjólstæðingurinn
getur haft góða stjórn á.
Mikilvægt er að skjólstæðingarnir hafi
frumkvæði. Í uppfræðslu okkar ráðgjaf-
anna hjá VIRK er lögð mikil áhersla á að
við notum það sem kallað er áhugahvetj-
andi samtöl. Þá er grundvallaratriði að
kortleggja styrkleika og hindranir og vita
hvaða breytingar viðkomandi er tilbúinn til
að fara í. Við reynum að glæða áhugahvöt,
ef hún er ekki fyrir hendi gerist lítið. Oft
þarf líka að huga að félagslífi viðkomandi
og áhugamálum. Ef dofnar yfir fólki færist
það gjarnan yfir á þann vettvang líka. Ef
vel gengur kemur úr út þessu samstarfi
aukinn áhugi á lífi og starfi og þátttaka
á vinnumarkaði. Það er gaman að sjá
sjálfstraust fólks aukast og það gerir starf
ráðgjafans áhugavert og skemmtilegt.“
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
„Þá skildi ég að hreyfingu
má nota ekki aðeins sem
forvörn heldur líka sem
meðferð við hinum ýmsu
lífsstílssjúkdómum, sem
eru afskaplega algengir,
svo sem streitu, þunglyndi
og kulnun.“