Ársrit um starfsendurhæfingu - 2015, Qupperneq 29

29www.virk.is
VIÐTAL
Beinið þið fólki í meðferð?
„Já, það getur komið til og þá í samráði við
heimilislækni. Heilbrigðiskerfið og VIRK
starfa náið saman á ýmsum sviðum.“

Eymundur G. Hannesson er fæddur og
uppalinn á Borgarfirði eystra. Hann fór
fremur seint í nám en lauk prófi sem
félagsráðgjafi frá Háskóla Íslands árið
2003. Hann á áralangan feril að baki sem
starfsmaður Félagsþjónustu Reykjavíkur
í Mjóddinni, Þjónustumiðstöð Breiðholts
eins og það heitir í dag. En skyldi hann fá
fleiri karla en konur sem samstarfsaðila í
starfi sínu hjá VIRK?
„Hjá Félagsþjónustunni var mikil til-
hneiging til þess að beina körlum til
mín, ég var oftast eini starfandi karlkyns
félagsráðgjafinn í hópi fimmtán slíkra á
þeim vinnustað. Ekki get ég sagt að ég
finni mun á því að vinna með körlum eða
konum í samstarfinu hjá VIRK. En á fyrri
vinnustað mínum þurfti oft karl á móti karli
til að breyta stöðunni. Vandamálin sem
koma inn á borð hjá mér hér eru svipuð
að mörgu leyti. Oft eru undirliggjandi erfið
félagsleg staða og fjárhagserfiðleikar. En
hópurinn sem er í samstarfi við VIRK er
miklu fjölbreytilegri. Hér er fólk að koma
inn af því það vill komast aftur inn á
vinnumarkaðinn. Stundum er þó viljinn
til þess tvíbentur. Það er þá okkar verk
hér að reyna að móta þann vilja í átt að
vinnumarkaðinum.“
Skiptir máli á hvaða aldri fólk er í því
sambandi?
„Þetta er einstaklingsbundið. Margt af fólki
sem er frá vinnu og komið er um sextugt
vill endilega komast út á vinnumarkaðinn
á ný. Það er vant að vera í vinnu og vill
vera það áfram. Á hinn bóginn eru
sumir einstaklingar á þeim aldri orðnir
langþreyttir á veikindum. Og hafa kannski
haft sig áfram á hörkunni þar til það er
ekki hægt lengur. Við slíkar aðstæður er
getan og viljinn farinn að brotna. Ungt fólk,
sem hefur lítið verið á vinnumarkaði, sér
stundum fyrir sér þann möguleika að vera
þar ekki. Finnst það dálítið freistandi að
vissu leyti. Hefur ekki þróað með sér þann
kraft og seiglu sem þarf til að komast yfir
erfiðleika og í vinnu.“
Það þarf þorp til að
ala upp barn
Eiga ungir karlar erfiðara með að ná
fótfestu í samfélaginu en áður var?
„Það virðist vera einhver sjálfsmyndar-
kreppa hjá slatta af ungum körlum
frekar en stúlkum. Kannski vantar þeim
karlfyrirmynd. Þeir eiga bæði erfitt með að
fóta sig og einnig að leita sér hjálpar. Það
kann að hafa áhrif þarna að kynhlutverkin
eru ekki eins skýr og þau voru. Svo
virðist sem þeir hafi þá misst hlutverk en
ekki fengið nægileg í staðinn. En þessir
einstaklingar sem hér um ræðir eru þó
bara brot af þjóðinni.“
Hvers vegna sækir í þetta farið
að þínu mati?
„Hluti af skýringunni er eins og fyrr sagði
að karlfyrirmynd skortir í uppeldinu. Þeim
fjölgar hratt þeim fjölskyldum þar sem einn
aðili er í uppeldishlutverkinu, í flestum
tilvikum einstæðar mæður. Ég er þar með
ekki að segja að það sé betra þegar karl er í
sömu aðstæðum. Þá vantar kvenímyndina.
Einn góður rússneskur uppeldisfræðingur
sagði að það þyrfti heilt þorp til að ala upp
barn. Í samfélagi okkar er vinnan alltaf
að fjarlægjast börnin. Fæst börn þekkja
vel til starfa foreldranna utan heimilisins.
Þau fá ekki þau tækifæri sem áður gáfust
í bændasamfélaginu gamla til að starfa
með hinum fullorðnu. Fengu að „flækjast í
þorpinu og taka þátt“, fengu jafnvel borgað
eitthvað fyrir. Slíku samfélagi ólst ég upp í.
Nú er þetta liðin tíð að mestu. Ég tel að
þetta eigi stóran þátt í sjálfsmyndarkreppu
þess hóps sem verst fer í okkar samfélagi.
Þetta fólk hefur ekki kynnst vinnu á
jákvæðan hátt í nægilegum mæli. Ekki síst
á þetta við um drengi. Stúlkur eru betur
settar, þær fá gjarnan hlutverk í sambandi
við börn og heimilisstörf.“
Koma erfiðleikar vegna uppeldismála
inn á ykkar borð?
„Nei, ekki sem slík. Oft er þó um að ræða
erfið samskipti innan fjölskyldna sem
dýpka vandann sem skapast við að vera
ekki á vinnumarkaði. Í slíkum tilvikum
nýtist mér vel reynslan frá starfinu við
félagsþjónustuna. Í því starfi komu upp
svo margbreytileg mál sem sum sneru til
dæmis að skilnuðum, forsjármálum og
umgengnismálum. Slíkt ástand er hindrun
að því markmiði að koma jafnvægi á líf sitt.
Eftir slíkar deilur er fólk oft þreytt og þarf
sálfræðiaðstoð og sjálfsstyrkingarnámskeið
til að komast á beinu brautina aftur. En ef
um er að ræða harkalegar deilur, svo sem
forræðismál, þá er spurning hvort ekki þurfi
að leysa úr því áður en til endurhæfingar
hjá VIRK kemur. Séu félagslegar aðstæður
þannig að viðkomandi hafi ekki tíma og
einbeitingu til að sinna endurhæfingu, þá
ætti málið að stoppa áður en það kemur
inn á borð til VIRK, að mínu mati. Sé
um svona hluti að ræða hitta stundum
félagsráðgjafar viðkomandi einstakling
áður en tekin er ákvörðun um samstarfið
við VIRK. Reynt er þá að beina málum í
farveg svo endurhæfing geti hafist. Við
reynum að skerpa heildarmyndina og
skýra hana, fá viðkomandi til að vinna í
sjálfum sér - og hefja svo atvinnuleit þegar
hann er tilbúinn til þess.“
Hvað ertu búinn að vera með marga í
samstarfi síðan þú hófst störf hjá VIRK?
„Líklega um sextíu manns. Á þessu tæpa ári
er ég búinn að útskrifa nokkra. Fáeinir hafa
hætt, ekki verið tilbúnir í starfið. Hafi fólk til
dæmis ekki þokkalegt húsnæði, sæmilega
stöðugt heimili og lágmarks stuðning, þá
eru grunnþarfir ekki uppfylltar. Þetta hefur
áhrif. Stundum er fjárhagur þeirra sem er
á bótum svo bágur að viðkomandi getur
ekki nýtt sér þau úrræði sem þörf er á.
Veikindi setja strik í slæman fjárhag. Oft
er þá of dýrt að sækja sér þjónustu til
heilbrigðiskerfisins. Framfærslan á ekki
að vera á borði VIRK en við reynum að
skoða málin, þegar ástandið er svona. Og
vísa því svo til viðkomandi sveitarfélags ef
ástæða þykir til.
Við förum einnig talsvert ofan í félagsnet
þeirra sem við erum í samstarfi við. Þar er
oft brotin staða, einkum ef fólk er að leyna
erfiðu ástandi, skömmin yfir að vera ekki á
vinnumarkaði einangrar það. Slíka hindrun
þarf að yfirstíga. Við hvetjum skjólstæðinga
til að hafa sem mest samband við ættingja,
vini og gamla samstarfsfélaga. Þetta reynist
mörgum erfitt en takist það er sigurinn
stór. Það er gaman að útskrifa fólk, tilbúið
til að taka þátt í störfum samfélagsins. Eitt
er víst, maður staðnar ekki í þessu starfi.“
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir