Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Síða 53

jöfn laun og vinnuskilyrði
tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019 53
Samtök hjúkrunarfræðinga á Norður-
löndum(SSN)
(Sygeplejernes samarbejde i norden (SSn) eða
nordic nurses’ federation (nnf))
um 320 þúsund hjúkrunarfræðingar á norðurlöndum
eiga aðild að SSn. Samtökin hafa starfað frá 1920 með
sameiginleg baráttumál hjúkrunarfræðinga í brennidepli.
Síðan þá hefur sambærileg þróun í jafnréttismálum átt sér
stað í öllum löndunum. Lög um jafna stöðu karla og
kvenna og varðandi ýmis réttindi, eins og eignarhaldsrétt,
kosningarétt o.s.frv., voru samþykkt í þeim öllum á tíma-
bilinu 1906–1919. Löndin eiga sameiginlegt að atvinnu -
þátttaka kvenna er mikil, með sjö af hverjum 10 konum á
atvinnumarkaði.
Launamunur var þegar á dagskrá við stofnun SSn árið
1920. Þá voru konur almennt ekki fyrirvinnur og ekki
álitið að þær þyrftu sömu fjárráð og karlar. Launamunur
kynjanna hefur lifað af allar götur síðan þrátt fyrir samn-
inga og aðrar aðgerðir til að jafna hann.
framan af voru helstu baráttumálin réttur hjúkrunar-
fræðinga til að gifta sig, búa í eigin húsnæði, styttri vinnu-
tími og launakjör. ræst hefur úr fyrstu þremur baráttu -
málunum en enn þann dag í dag, næstum 100 árum
seinna, er launamunar á kvenna- og karlastéttum mikið
vandamál í starfseminni. norrænu félögin vinna einnig
saman að því að efla rannsóknir í hjúkrun og bæta hjúkr -
un og hjúkrunarmenntun á norðurlöndum. Þá hafa verið
uppi hugmyndir um að stofna til embætta „Chief nursing
Officer“, þ.e. hjúkrunarstjórnanda sem getur veitt stjórn-
völdum ráðgjöf um fagleg málefni í hjúkrun í löndunum.
Norræna leiðin
„norræna leiðin“ er samningslíkan sem hefur verið stuðst
við í noregi, Danmörku og Svíþjóð. Markmið „norrænu
leiðarinnar“ er að auka kaupmátt á grundvelli lágrar verð -
bólgu, lágra vaxta og stöðugs gengis. Það er gert með því
að viðhalda jafnvægi á milli launaþróunar á almennum
vinnumarkaði og opinberum vinnumarkaði en það á síðan
að stuðla að friði á vinnumarkaði og auknum stöðugleika.
Í þessu kerfi er reynt að tryggja að opinberir starfsmenn
fái að njóta launaskriðs sem verður á almennum vinnu-
markaði, að frádregnu launaskriði á opinbera vinnumark -
aðinum.
„norræna leiðin“ hefur ekki verið reynd hér á Íslandi.
Á hinum norðurlöndunum hefur tekist að auka kaupmátt
tvisvar sinnum meira á ári á síðustu 15 árum en hér á
landi. Vinnumarkaðurinn á Íslandi hefur einkennst af
höfrungahlaupi og leiðréttingum á milli stétta sem oftar
en ekki leiða til aukinnar verðbólgu og minni kaupmáttar.
gerð var tilraun til að koma þessari aðferð hér á árið 2016
en um það tókust ekki samningar þá
Hjúkrunarfræðingar á Norðurlöndum kalla
eftir pólitískum viðbrögðum gegn launa-
ójöfnuði
hjúkrunarfræðingar frá öllum sex norðurlöndunum hafa
sameinast, undir merkjum Samtaka hjúkrunarfræðinga á
norðurlöndum (SSn), um ákall til ríkisstjórna sinna og
stjórnmálamanna þess efnis að tekist verði á við ósann-
gjarnan launamun í þeim kvenna- og karlastörfum sem
krefjast sambærilegrar menntunar.
könnun á launakjörum á norðurlöndum hefur leitt í
ljós að launamunur karla og kvenna með menntun á
bakka lárstigi er um 20 af hundraði. Á heildina litið eru
laun í hefðbundnum kvennagreinum, svo sem hjúkrun,
um það bil 80 prósent af launum í karlagreinum á svipuðu
menntunarstigi.
Eitt af sérkennum norræna vinnumarkaðarins er að
launamyndun á sér stað í viðræðum milli samningsaðila.
Við berum mikla virðingu fyrir því fyrirkomulagi. En
sagan hefur, því miður, kennt okkur að frjálsar samn-
ingaviðræður mega sín lítils við að leysa þann vanda sem
felst í ójöfnum launum fyrir sambærilega menntun. Við
stöndum því frammi fyrir pólitísku vandamáli sem á rætur
sínar að rekja til þess tíma þegar ekki var litið á konur sem
fyrirvinnur. Þess vegna krefjumst við — fyrir hönd
320.000 norrænna hjúkrunarfræðinga — viðbragða af
hálfu stjórnvalda.
Þróun heilbrigðismála á 21. öldinni mun hafa það í för
með sér að vægi hjúkrunarstarfa á eftir að aukast og er því
skorturinn á hjúkrunarfræðingum á norðurlöndunum
þeim mun alvarlegri staðreynd. Stjórnmálamenn og
stefnumótendur mega ekki horfa fram hjá því að laun og
viðundandi starfsskilyrði gegna lykilhlutverki í að laða fólk
að greininni og halda hjúkrunarfræðingum í starfi.
Ójöfn laun hjúkrunarfræðinga voru á dagskrá stofn-
fundar Samtaka hjúkrunarfræðinga á norðurlöndum árið
1920. nú — nærri 100 árum síðar — er kominn tími til
þess að stjórnmálamenn sýni dug sinn í að takast á við
ójöfnuð fortíðarinnar og veiti hjúkrunarfræðingum þau
laun og þá virðingu sem þeir eiga skilið.
Sygeplejernes samarbejde i norden (SSn)