Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Blaðsíða 82

að. hugtökin vísa til hins augljósa og óljósa (e. latent) sem
gögnin gefa til kynna. um þægindaúrtak var að ræða. Þátttak-
endur voru hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar og ráðgjafar/stuðn-
ingsfulltrúar á geðdeildum Landspítalans. níu einstaklingum,
sem skráð höfðu í slysa- og atvikaskrár Landspítalans að þeir
hefðu orðið fyrir árásargjarnri hegðun eir að rannsóknin
hófst, var boðin þátttaka í rannsókninni, þremur körlum og sex
konum. Ekki var talin þörf á fleiri viðmælendum þar sem engar
nýjar upplýsingar komu fram í síðustu viðtölunum sem bættu
neinu markverðu við greiningu gagna. Enginn sem boðin var
þátttaka afþakkaði hana. Öll viðtöl voru hljóðrituð og upprituð
á eir til greiningar. Viðtölin stóðu yfir í 20–60 mínútur. Tvö
viðtöl fóru fram á deildinni þar sem starfsmennirnir starfa en
öll hin á skrifstofu utan deildanna. aðstæður á deildunum réðu
því hvar viðtölin fóru fram. Öll viðtöl hófust á því að þátttak-
endur voru beðnir um að segja frá atvikinu sem þeir höfðu
skráð og lýsa hlut sínum í því. Í kjölfar þess spurði rannsakandi
frekari spurninga sem tengdust viðfangsefni rannsóknarinnar.
Þátttakendur voru beðnir um, áður en viðtalið hófst, að láta
fara vel um sig, segja það sem kæmi upp í hugann í hvert sinn,
og að ekki yrði litið á það sem þeir segðu sem rétt eða rangt.
annar rannsakenda tók öll viðtölin en báðir rannsakendur lásu
viðtölin og kóðuðu þau hvor í sínu lagi. Þeir báru svo saman
niðurstöður sínar og breyttu eins og þeim fannst hæfa.
gagnagreining skiptist í efnislega (e. substantive) kóðun og
kenningarlega (e. theoretical) kóðun. Í efnislegri kóðun var
meginhugtak greint (e. core category). annars vegar fór fram
opin (e. open) kóðun þar sem spurt var hvaða gögn væri verið
að rannsaka, hvaða hugtök eða eiginleika hugtaka textinn gæfi
til kynna og hvað hefði raunverulega átt sér stað eir því sem
fram kom í gögnunum. hins vegar fór fram sértæk (e. selective)
kóðun þegar meginhugtak var komið fram og takmarkaðist við
önnur hugtök og munstur sem tengdust meginhugtakinu. Í
efnislegri kóðun voru hugtök úr öllum viðtölum, sem fram
höfðu komið, borin saman áður en næsta viðtal fór fram eins
og aðferðafræði grundaðrar kenningar gerir ráð fyrir. Í kenn-
ingarlegri kóðun kom í ljós hvernig hugtök sem fram komu í
efnislegri kóðun tengdust hvert öðru sem tilgátur (Christian-
sen, 2014).
kenning sem byggist á aðferðafræði grundaðrar kenningar
er hvorki rétt né röng. hún þarf að uppfylla órar viðmiðanir.
hugtök og kóðar verða að birtast úr rannsóknargögnunum
(e. fit). hún þarf að útskýra og túlka atferli sem fram kemur í
efnislegri kóðun (e. workability). hún þarf að sýna vel helsta
áhyggjuefni hjá þátttakendum og hvernig leyst er úr því (e. rel-
evance). Og að lokum þarf hún að geta breyst ef nýjar upp -
lýsingar koma síðar fram, t.d. með nýrri rannsókn, breytt og
betrumbætt kenninguna (e. modifiability) (glaser, 2014). Eins
og í öðrum eigindlegum rannsóknum hefur þessi rannsókn
takmarkað alhæfingargildi, einkum vegna fárra þátttakenda.
Leyfi fyrir rannsókninni fengust hjá framkvæmdastjóra
lækninga Landspítalans, framkvæmdastjóra geðsviðs Land -
spítal ans, framkvæmdastjóra mannauðssviðs Landspítalans og
siðanefnd stjórnsýslurannsókna Landspítalans. rannsóknin var
tilkynnt til Persónuverndar. Í upplýstu sam þykki þátttakenda
var tekið fram að ef viðtölin væru íþyngjandi fyrir þá og
kölluðu fram erfiðar hugsanir og tilfinningar byðist þeim viðtal
við sálfræðing þeim að kostnaðarlausu. Þátttakendur rann sóknar -
innar störfuðu ekki á sömu deildum og rannsakendurnir.
Niðurstöður
Að búast við hinu ófyrirséða
Megináhyggjuefni viðmælenda varðandi kveikjur að oeldi
eða árásargjarnri hegðun sjúklinga var hið ófyrirséða. Það sner-
ist annars vegar um óvissuna um hvort og hvenær sjúklingur
sýndi árásargjarna hegðun. jafnvel þó að starfsfólk gerði sér
grein fyrir að það gæti gerst og kæmi því ekki á óvart ef og
þegar það gerðist, var óljóst á hvaða tímapunkti slíkt yrði. Það
var það óþægilega í atburðarásinni. Áhyggjurnar snérust hins
vegar um hvort starfsfólk eða sjúklingar myndu meiðast í
átökum ef til þeirra kæmi. Þó viðmælendur væru sammála um
að vegna eðlis sjúkradeilda væri aldrei hægt að koma alveg í
veg fyrir hið ófyrirséða eru ákveðin atriði mikilvæg til að vera
sem best undirbúinn til að takast á við það og hugsanlega koma
í veg fyrir það. Þau verða útskýrð hér á eir.
Að vera í líkamlegu og andlegu jafnvægi
Starfsfólk sagðist þurfa að vera í góðu jafnvægi þegar það sinnir
sjúklingum með kreandi hegðun. Þó slíkt eigi við á öllum
deildum sé það ekki síst mikilvægt þar sem álag er mikið á
deild. Álag á deild og líkamleg og andleg þreyta, sem hrjáir
starfsmanninn geta skapraunað honum við erfið áreiti og óaf-
vitandi getur hann brugðist við aðstæðum á þann hátt að það
ýti undir frekar en að draga úr líkum á árásargjarnri hegðun
hjá sjúklingi. Þegar sjúklingar sýna skyndilega hegðun sem
vekur upp kvíða í umhverfinu bregður starfsfólki og er ekki
alltaf viðbúið hvernig er heppilegast að bregðast við slíkri
hegðun. kvíðastig starfsfólks er eðlilega mismunandi, bæði af
náttúrunnar hendi og eir því hversu vel upplagt það er frá degi
til dags og uppsöfnuð streita vegna aðstæðna sem ógna öryggi
þess getur jafnvel kallað fram viðbrögð sem ekki gagnast til að
fyrirbyggja árásargjarna hegðun eins og fram kom hjá einum
viðmælenda: „Ég sé það bara á samstarfsfélögum að það er mis-
hár þröskuldur fyrir … fyrir svona áreiti, sko. Og menn bregðast
mjög misjafnlega við því, sko, hvort að menn … Menn eru sumir
hverjir, sko, fljótari að æsa sig á móti — já, og hafa bara minni
þröskuld fyrir … og bara minni þolinmæði.“
Að draga úr starfsálagi
Viðmælendum fannst mesta álagið fylgja því að sinna kreandi
sjúklingum sem eru á gát. Starfsfólk skiptist á að vera með sjúk-
lingi á gát með reglulegu millibili, oast á hálíma eða klukku -
stundar fresti. Þar sem margir sjúklingar eru á gát á sama tíma
færir starfsmaður sig af gát með einum sjúklingi á gát til annars
sjúklings. Á sumum deildum eru það aðallega ráðgjafar/stuðn -
ingsfulltrúar, félagsliðar og sjúkraliðar sem sinna sjúklingum á
gát. Þó hjúkrunarfræðingar sinni sjúklingum á gát og geri
geðskoðun reglulega á þeim er minna um að þeir sinni þeim
til lengri tíma í einu eins og hinar starfsstéttirnar. Í flestum til-
jón snorrason og guðrún úlfhildur grímsdóttir
82 tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019