Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Blaðsíða 84

væri hins vegar ekki hægt að breyta eðli málsins vegna. Á einni
deild var búið að breyta húsnæði þannig að erfitt er að vista
órólega sjúklinga þar. Viðmælandi á þeirri deild sagði svo frá:
„Það sem að hefði þur að gera væri náttúrlega bara að, þú veist,
hafa enn þá svona einhvers konar B-gang, eins og var í gamla
daga, þannig að það væri hægt að loka og takmarka plássið sem
að …“ Þá voru nefnd dæmi um að sjúklingur hefði notað tann-
bursta sem vopn og sjúklingur óttast að á bak við rafmagnsdós
í loinu væri verið að fylgjast með sér.
Í öðrum tilvikum er hægt að stjórna aðstæðum, eins og að
safna ekki saman hlutum á ákveðnu svæði sem hægt er að nota
sem barefli. Í enn öðrum tilvikum sér starfsfólk ekki fyrir að
sjúklingar geti notað hluti fyrir vopn eða barefli. hér skiptir því
máli að meta í hvert skipti hvort líklegt sé að hlutur, sem sjúk-
lingi er færður, geti reynst hættulegur. Einn viðmælenda nefndi
dæmi um þetta: „Og þessi tendens að vera að færa fólki tveggja
lítra flöskur fullar af vökva þarna inn, sko, til að spara sér sporin
fram — eða stóra könnu eða annað, þú veist, mér finnst það
stundum bjóða hættunni svona meira heim, sko. Þá ertu kominn
með barefli.“
Umræður
niðurstöður rannsóknarinnar bera keim af niðurstöðum ann-
arra rannsókna um sama efni (Björkdahl o.fl., 2010; johnson
og Delaney, 2006). helstu áhyggjur viðmælenda þessarar rann-
sóknar var hið ófyrirséða, þ.e. að sjúklingar sýndu árásargjarna
hegðun starfsfólki að óvörum og að einhver mundi slasast.
Viðfangsefni starfsfólks á sjúkrahúsum er þess eðlis að ekki er
hægt að sjá alltaf fyrir hvað gerist á næstunni. Þó aldrei verði
hægt að fyrirbyggja að hið ófyrirséða gerist töldu viðmælendur
í rannsókninni að ákveðin atriði gætu hugsanlega búið það
undir að takast á við það eða fyrirbyggja það.
Í vinnuumhverfi þar sem álag og áreiti er mikið er augljóst
að starfsfólk þarf að vera í góðu jafnvægi til að ráða við að stæð -
ur og missa ekki stjórn á þeim. Öllu má ofgera og starfsfólkið
er mannlegt með sínar tilfinningar og hefur mismunandi þol
fyrir álagi (Sutton, Webster og Wilson, 2014). Vinnustaðurinn
þarf því að huga vel að þessum þætti til að stuðla að vellíðan
og ánægju starfsfólks.
Sjúklingar sem eru á gát eru oast veikustu sjúklingarnir á
deildunum og þurfa mikla og flókna hjúkrunarmeðferð. gát á
geðdeildum er algeng hjúkrunarmeðferð á öllum geðdeildum
innanlands og erlendis (jón Snorrason o.fl., 2007). hún hefur
hins vegar verið gagnrýnd fyrir að einkennast fyrst og fremst
af gæslu en ekki hjúkrun. Þegar sjúklingurinn upplifir gát þannig
getur hún verið íþyngjandi fyrir hann eins og um nauðungar -
aðgerð væri að ræða. gát þarf því að einkennast bæði af öryggi
fyrir sjúklinginn og að honum sé sýnd umhyggja. Og þar sem
um veikustu sjúklingana er oast að ræða er ljóst að starfsfólk
þarf að hafa þekkingu á hvernig sjúklingum á gát er sinnt á fag-
legan hátt.
nýtt starfsfólk lærir smám saman af reynslunni hvernig það
róar reiða og spennta sjúklinga. Það lærir það líka með því að
fylgjast með hvernig reyndara starfsfólk fer að. Það hefur einnig
tækifæri til að sækja námskeið til að læra það. Á geðdeildum
Landspítalans eru starfsfólki kenndar aðferðir sem settar voru
fram eir rannsókn sem þar var gerð (jón Snorrason og Páll
Biering, 2010). Í þeirri rannsókn var gagna aflað bæði hjá
starfsfólki og sjúklingum og annar rannsakendanna dvaldi á
geðdeildum til að fylgjast með samskiptum starfsfólks við reiða
og spennta sjúklinga, svipað og johnson og Delanay (2006)
gerðu, þó ekki í eins langan tíma og þær.
Oast er talað um að þvingandi aðgerð gagnvart sjúklingum
skuli aðeins beitt í ýtrustu neyð. Einn viðmælenda nefndi að á
sinni deild væri venjan sú að starfsfólkið reyndi sjál að leysa
vandamál sem kæmu upp, eins og að róa sjúklinga og koma í
veg fyrir árásagjarna hegðun, og kalla ekki á aðstoð annarra
fyrr en ljóst væri að það tækist ekki. Þá gat það verið of seint
og sjúklingurinn búinn að missa stjórn á hegðun sinni. Í nýlegri
rannsókn, sem gerð var á geðdeildum LSh, kom í ljós að al-
gengasti aðdragandi þess að kallað var á teymi til að róa sjúk-
linga var líkamleg árás á starfsfólk (jón Snorrason o.fl., 2017).
Það vekur upp spurningu um hvort starfsfólk þyri í ein-
hverjum tilvikum að kalla fyrr á aðstoð. að öðru leyti kom fram
að viðmælendur töldu að atriði sem almennt skipta máli í upp-
byggingu á góðu meðferðarsambandi, eins og háttvísi, sam-
kennd og virðing, skipti miklu máli til að koma í veg fyrir
árásargjarna hegðun (Björkdahl o.fl., 2010; johnson og Delanay,
2006).
að vinna vel saman á bæði við að starfsfólk vinni innbyrðis
vel saman og að starfsfólk og sjúklingar nái góðri samvinnu.
góð samvinna eykur líkurnar á meiri ánægju hjá starfsfólki og
sjúklingum. hún getur dregið úr árásargjarnri hegðun og um
leið hugsanlega þörfinni á að beita þvingunaraðgerðum en álag
á deild getur hins vegar komið í veg fyrir að hjúkrunarfræð-
ingar geti myndað samband við sjúklingana sem þeir óskuðu
eir (Wyder o.fl., 2017). Í rannsókn sem gerð var á varnarteymi
geðsviðs Landspítalans, sem bregst við árásargjarnri hegðun
sjúklinga, kom fram að þeim sem eru í teyminu finnst góð
teymis vinna vera forsenda þess að takast á við árásargjarna
hegðun sjúklinga (Snorrason og Biering, 2018).
Það er orðið löngu ljóst að umhverfi og húsakynni geðdeilda
geta ha áhrif á öryggi starfsfólks og sjúklinga (Schaaf o.fl.,
2013). hvort tveggja er þess eðlis að sumu er hægt að breyta en
öðru ekki. Einn viðmælenda nefndi t.d. að sjúklingur hefði
orðið mjög tortrygginn er hann kom auga á lok á rafmagnsdós
í loinu og hélt að því væri beint gegn sér. Í öðrum tilvikum er
hægt að breyta aðstæðum þó ekki sé alltaf hægt að sjá fyrir að
hlutur sem sjúklingi er færður geti orðið vopn í hendi hans.
annar viðmælenda sagði frá að sjúklingi hafi verið færður
tannbursti sem hann hefði svo brotið í tvennt til að skaða sig
með. af þessu má ljóst vera að það er margt í umhverfi geð -
deilda sem getur ógnað öryggi starfsfólks og sjúklinga og margt
sem þarf að huga að.
Takmarkanir
niðurstöður rannsóknarinnar hafa ekki alhæfingargildi vegna
fárra þátttakenda. hins vegar má búast við að niðurstöðurnar
sýni ágætlega hvað veldur starfsfólki geðdeilda Landspítalans
jón snorrason og guðrún úlfhildur grímsdóttir
84 tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019