Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Blaðsíða 88

Sálfélagsleg líðan er skilgreind sem geta og ánægja einstak-
lingsins til að standa sig í ólíkum félagslegum hlutverkum, svo
sem að sjá um heimili, stunda vinnu, vera nemandi, maki, öl-
skyldumeðlimur eða vinur (Brissos o.fl., 2011). Þrátt fyrir
margvísleg, íþyngjandi sálfélagsleg vandamál, sem einstak-
lingar með SiB standa frammi fyrir (Berry, 1998; Morris o.fl.,
2004; Wermer o.fl., 2007), hefur engin rannsókn, samkvæmt
okkar bestu vitund, verið framkvæmd til að fá heildarmynd af
sálfélagslegum vandamálum og hversu algeng þau eru. Ekki
hefur heldur verið sýnt fram á viðeigandi hjúkrunarmeðferð til
að bæta sálfélagslega líðan, svo sem markviss fræðsla, stuðn -
ingur eða eirlit (hedlund o.fl., 2010). Vitneskju um einkenni
og afleiðingar SiB og skipulagðan verkferil skortir til þess að
geta veitt viðeigandi stuðning.
Tilgangur þessa kerfisbundna fræðilega yfirlits var þríþættur:
að samþætta þekkingu um atriði sem hafa áhrif á sálfélagslega
líðan einstaklinga með SiB þremur mánuðum eða síðar eir
áfallið; að lýsa tíðni algengra sálfélagslegra einkenna; að koma
auga á nýja þekkingu og hugsanlegar íhlutanir fyrir sjúklinga
með SiB.
Aðferð
Rannsóknarsnið
kerfisbundna fræðilega yfirlitið tók mið af leiðbeiningum
stofnunar joanna Briggs (aromataris og Munn, 2017). Við
framsetningu niðurstaðna var PriSMa-yfirlýsing (e. Preferred
Reporting Items for Systematic review and Meta-Analysis) höfð
til hliðsjónar til að ganga úr skugga um að allar nauðsynlegar
upplýsingar kæmu fram til að auka skilning lesandans á efninu
og til að tryggja gegnsæi í vinnubrögðum (Liberati o.fl., 2009).
Inntökuskilyrði
Eirfarandi skilyrði voru sett fyrir inntöku rannsókna:
• Þátttakendur: fullorðnir einstaklingar, 18 ára og eldri,
sem bjuggu heima eir SiB. Ef færri en 5% þátttakenda
voru útskrifaðir á hjúkrunarheimili voru þær rann-
sóknir teknar með. Byggt er á þeirri skilgreiningu að SiB
sé sú tegund heilablóðfalls sem kemur oast skyndilega
fyrir vegna rifu á æðagúl eða í um 85% tilfella (Boccardi
o.fl., 2017)
• Tími eir innanskúmsblæðingu: Í það minnsta þrír mán -
uðir.
• Útkomubreytur: rannsakaðar væru breytur sem endur -
spegluðu sálfélagslega líðan, til dæmis tilfinningar/geð -
brigði, félagslíf, áfallastreituröskun, þunglyndi, endur -
hæfingu, samfélag og þreytu.
• Tegund rannsókna: rannsóknir sem höfðu verið birtar í
ritrýndum tímaritum.
• Tungumál og útgáfudagur greina: Þar sem meðferðar-
möguleikar hafa breyst verulega síðastliðinn áratug voru
einvörðungu teknar með greinar á ensku útgefnar á
tímabilinu janúar 2007 til nóvember 2017.
Útilokunarskilyrði
Eirfarandi skilyrði voru sett fyrir útilokun rannsókna:
• rannsóknir á sjúklingum með SiB af völdum áverka og
valaðgerðir hjá einstaklingum með þekktan æðagúl.
• rannsóknargreinar voru ekki upplýsandi fyrir hjúkr un.
• Tilfellarannsóknir.
Efnisleit og leitarorð
Áður en leitin hófst var gengið úr skugga um að ekki væri til
svipað kerfisbundið fræðilegt yfirlit með því að leita í gagna-
grunni stofnunar joanna Briggs og Cochrane. Einnig var fram-
kvæmd leit á google Scholar og á veraldarvefnum. næm
leitarorð voru fundin með því að finna lykilgreinar, gera „frjálsa
textaleit“ og prófa mismunandi samsetningar leitarorða. Leitar -
orði eða gagnagrunni var bætt við ef það gaf að minnsta kosti
tvær nýjar hugsanlega gildar greinar (Marianne E. klinke o.fl.,
2015). Leit í Scopus og PsychinfO bætti engu við leit í PubMed
og CinahL og var því sleppt, sjá viðauka 1.
Val á rannsóknum
allar greinar voru skimaðar af tveimur rannsakendum (iSg/
MEk) og bornar saman við inntökuskilyrði. Þessu ferli var
skipt í þrjú þrep: (1) Skimun á titli og hvort greinin tengdist
rannsóknarspurningunni; (2) skimun á útdrætti og hvort
greinin uppfyllti inntökuskilyrði; (3) skimun á heildartexta og
hvort rannsóknin uppfyllti inntökuskilyrði. Ef vafi lék á um
hvort greinin uppfyllti inntökuskilyrði á þrepi 1 og 2 var heildar -
textinn metinn. Á þrepi 2 og 3 gerðu rannsakendur matið hvor
í sínu lagi. Síðan voru niðurstöður bornar saman.
Kerfisbundin gagnagreining
Ekki var við hæfi að sameina niðurstöður megindlegra rann-
sókna með safngreiningu (e. meta-analysis) þar sem inntöku -
skilyrði, úrtök og aðferðafræði voru ekki sambærileg milli
rannsókna. upplýsingar voru þess vegna settar upp í töflu með
láréttri uppsetningu hverrar rannsóknar. Síðan voru niður -
stöður samþættar með því að lesa lóðrétt úr hverjum dálki í
töflunni (garrard, 2011). Í samþættingu eigindlegra rannsókna
var lögð áhersla á að lýsa bjargráðum og hindrandi þáttum sem
höfðu áhrif á sálfélagslega líðan einstaklinga með SiB. Töflur
voru forprófaðar á þremur megindlegum rannsóknum og einni
eigindlegri rannsókn af iSg og MEk og lagfærðar til að tryggja
gæði gagnaöflunar og framsetningu niðurstaðna.
Mat á veikleikum í rannsóknum
Lagt var mat á veikleika (e. risk of bias) hverrar rannsóknar með
því að nota jBi-MaStari fyrir megindlegar rannsóknir og jBi-
Qari fyrir eigindlegar rannsóknir (aromataris og Munn,
2017). Tveir rannsóknaraðilar (iSg/MEk) framkvæmdu matið
hvor í sínu lagi. Ósamhljóða stigagjöf var rædd uns samhljóða
niðurstaða fékkst. Ef ekki var hægt að komast að samkomulagi
var fengið mat þriðja aðila (hj).
inga steinþóra guðbjartsdóttir, helga jónsdóttir og marianne e. klinke
88 tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019